عراق کە سنوورەیلی وەرد ئیران، سوریا و سعودیە بویەسە رییگ ئەرا بازرگانیکردن وە ماددە هووشبەرەیل.  بەڵام لەی ساڵەیل دواییە وەکارهاوردن ماددەی هووشبەری گەنترەو بویە، لە وەختیگ حکومەت کەفێدە شوین چارەسەر قەیرانەگە، وەتایبەتی لەڕی چارەسەرکردن  ئالوودەبویەیل.

باوترین هووشبەری لە عراق میتامفیتامین یا کریستاڵە کە وە گشتی لە ئەفغانستان یا ئیرانەوە تیەێد.  هەمیش کاپتاگۆن هەس کە جویریگە لە ئەمفیتامین کە لە ئاست پیشەسازی لە سوریا بەرهەم کریەێد، وەرجە ئەوەگ لە سنوور رەد بکەێد وەرەو ناو عراق وەروە بازاڕەیل وڵاتەیل دەوڵەمەن خەلیج وەتایبەت سعودیە کە بازاڕ سەرەکی وەکارهاوردنە لە خوەرھەڵات ناوڕاس.

خەسەخانەیگ خاسەوکردن ئەرا ئالوودەبویەیل، کە لە مانگ نیسان لەلایەن وەزارەت تەندروسی واز کریا، ئیرنگە پیشوازی لە نزیکەی ٤٠ بیمار کەێد کە وەپای خوەیان هاتنەسە سەنتەر کەناڵەگە ئەرا ئامادەبوین لە گونجیان کۆمەڵایەتی.

 محمد کە لە تەمەن ١٦ ساڵییەوە رووژانە  "١٠ تا ١٢" حەب کاپتاگۆن خواردیاد،  ک وەناویگ ساختە قسە کەێد، ها ناو ئەو خەسەخانە.

محمد وت: لە دوکان خوەراک کار کردیاد، و برادەرەیلی گاڵی دانە تا دەسوە خواردن "زیرۆ یەک" کاپتاگۆن بکەێد.

ئەو گەنجە کە خەڵک پارێزگای ئەنبارە  کە هابان سنوور سوریا و سعودیە، ئویشێد: "لە دوکانەگە وەکاری تیەرن گورجی و هاز  دەێدە لەش و نیەیلێد  بخەفێد".

ئویشیدێش ئەو حەبە دوو دۆلارییە "لە گست شوینیگ وە ئاسانی کەفێدە دەس".

 دویای ئەوە کە دوو هەفتەی یەکەمی لە سەنتەرەگە وەسەر برد، گلەو خوارد ئەرا ماڵ، بەڵام هەمیش بڕیار دا  ئەرا  خەسەخانە گلەو بخوەێد، لە رخ ئەوە ک گلەیگتر خوەی بەێدە دەس هووشبەری، ک  ئویشێد کاپتاگۆن ئەرا دوو شوین بەێد "یا زیندانیکردن یا مردن".

ئافات

 لە چواردەوری، لە کەشوهەوای ئارامیگ لەناو هۆڵ وەرزشی کلینیکی، پیاوەیل لە گشت تەمەنیگ بازی تێنس لەبان مێز یا "بەیبی فووت" کەن، بڕیگیان زەردەخەنە وەپیان دیارە، و بەشیگیش نشانەیل شەکەتی وەپیان دیار بویە.

 کلینیکەگە بەش ژنەیل دیرێد، کەسەگە مانگیگ، و جاروبار دوو یا سێ مانگ لەناوی وەسەر بەێد، لە خود وەختەگە بیمارەیل لەڕی دانیشتن تاکەکەسی رووژانە یا دانیشتن گروپی هەفتانە پاڵپشتی دەروینی وەرگرن.

دویای دەرچینیان لە کلینیکەگە، بیمارەیل تا ماوەی شەش مانگ هەفتانە سەردان کەن.

 وەڕێوەبەر سەنتەرەگە، عەبدولکەریم سدیق کەریم، ئویشێد: کلینیکەگە گشت تەمەنیگ وەرگرێد، لە تەمەن ١٤ تا ١٥ ساڵەو دەسوەپی کەێد، بەڵام فرەیان  هانە تەمەن بیس ساڵان.

 وتیش: باوترین جویر هووشبەری  کریستاڵە، چوینکە "لە یەکەم تاق خواردنی  ئالوودە دروس کەێد.

 لەلای خوەییش عەلی عەبدوڵڵا، یاریدەدەر کارگێڕ سەنتەرەگە ئویشێد؛  بەد وەکارهاوردن "بەڵایگە کە ئایەم وە تەواوی لەناو دەێد"، وتیش؛  وەکارهاوردن ماددە هووشبەرەیل لە عراق لە دویای ساڵ ٢٠١٦ زیای  بویە.

ئیسە هیزە ئەمنییەیل عراق نزیکەی رووژانە تەقەلایگ دەسگیرکردن  یا دەسگیرکردنیگ وە ماددە هووشبەرەیل راگەیەنن.

 لەناوبردن بڕ ماددەی هووشبەر لە شوینیگ پزیشکی دادوەری لە عراق

حسێن ئەلتەمیمی، قسەکەر وەڕێوەبەرایەتی گشتی ماددە هۆشبەرەیل و ماددە دەروینییەیل ئەرا ئاژانس فرانس پرێس وتیە: لە ناوەین مانگەیل تشرین یەکەم و حوزەیران ٢٠٢٣، ١٠ هەزار کەس وە توومەت پەیوەندیدار وە تاوانی ماددە هووشبەرەیل دەسگیر کریانە، لەوانە بازرگان، گواستنەوە، قاچاخچی، و بەد وەکارهاوردن.

وەگورەی ئامارەیل وەرپرسەیل وەڕیەوبەرایەتی کاروبار ماده هووشبەرەیل ، له خود ماوه دەس نریاسە بان  10 ملیۆن حەب کاپتاگۆن و 500 کیلۆ ماددهی هووشبەری ک لەلای کەمەو 385 کیلۆگرام کریستاڵ هاناوی.

ئی ئۆپەراسیۆنەیلە فرەجار لەوەر زیایبوین هاوکاری ناوچەیی و کار هەواڵگری هاوبەش لە گردەوکردن زانیاری سەرکەفتی بوون.

ئەلتەمیمی ئویشێد: باوەت کاروبار ماددە هووشبەرەیل باوەتیگ ناودەوڵەتییە، ئەراوە بەغدا لە مانگ ئایار کۆنفرانسیگ وەرگرد کە چەن وڵاتیگ هاوسا گردەو کردیە تایبەتمەن بوی لە وڵاتەیل عەرەبی و هەرێمی.

بازاڕ گەرمیگ 

 وەگورەی ئامارە فەرمییەیل کە ئاژانس فرانس پرێس گردیەو کردیە، لە ساڵ ٢٠٢٣ لەلای کەمەو ١١٠ ملیۆن حەب کاپتاگۆن لە خوەرھەڵات ناوڕاس گریانە. 

 و لە ناوڕاس مانگ تەمووز، وەزارەت ناوخۆ هەواڵ پەیاکردن شوین بەرهەمهاوردن کاپتاگۆن بیوێنە لە باشوور عراق بڵاو کردیە، کە هیمان بەرهەمهاوردن هووشبەری کەمە.

عراق بویەسە رییگ گرنگ ئەرا بازرگانی کاپتاگۆن، وەتایبەتی لەوەر ئەوە کە ئوردن هاوسای وڵاتیگ تر بویەسە رییگ ئەرا ئەی بازرگانییە، سنوورەیلی قایم کردیە و پاپا نیەکەێد لە تەقەکردن لە قاچاخچییەیل، جویر ئەوەگ دیپلۆماتکاریگ خوەرئاوایی لە بەغدا ئەرا ئاژانس فرانس پرێس وتیە.

 تا تەنیا هەفت ساڵ وەرجە ئیسە عراق وڵاتیگ تەنیا جویر رییگ ئەرا رەدبوین بوی،  بەڵام ئەرا دابینکردن دارایی ماف هامشوو، مادەی هووشبەر لەجیای پویل وەکار هاوریا، یەیش بویە مدوو دووارە فرووشتن و وەکارهاوردن لە بازاڕ ناوخوەیی، وەگورەی هەمان سەرچەوە، کە داوا کردیە ناسنامەگەی ئاشکرا نیەکریەێد.

ئەو سەرچەوە هەمیش وت: ئەگەر هەس عراق بازاڕیگ ڕاستەقینە دروس بکەێد، لە ئەگەر گەشەی ئابووری و زیابوین توانای سەنین، لە وڵاتیگ کە شمارەی دانیشتوەیل 43 ملیۆن کەسە و کۆمەڵگاگەی ریژەگەی فرە لە گەنجەیل ها ناوی.

حکومەت عراق ئاگاداری جددی ئەو پرسەس،  ئەراوە سێ سەنتەر خاسەوکردن لە پارێزگایل ئەنبار (خوەرئاوا)، کەرکوک (باکوور) و نەجەف (باشوور) واز کریان، ئەرا پێشوازیکردن لە ئالوودەبویە دەسگیرکریاگەیل.

دەسەڵات تەگبیر وازکردن ناوەندی هاوشیوەس لە گشت پارێزگایل.