عه‌لی حسێن فه‌یلی - تەنیا سیاسەتمەدار و دەوڵەتمەدارێ ک ئەتوانێ وەختێ داجمێ تاریخ نووێگ ئەڕا پەیوەندییەێلەێ ناونی بەغدا و هەولێر بنووسنێ، هە سەرۆک هەرێم کوردستان، نێچیروان بارزانییە.
ئی رووژەێلە، وەختێگە ک فرەتر لە هەمیشە، هەوەجە دیریمن وە دیدارەێل پروتوکوڵی وەل لایەنەێل سیاسی بەشدار دە دەسهەڵات عراق و شیعه و سوننه ، ئوو ئێسە شەڕ کردن، چشتی نییە ک کورد وە پێ نیازێ بداشتووبێ. ئی دوما رووداوەێل سیاسییە ک دە ئی چەن رووژە کەفتن، کامەیان گرینگتر بین ئەڕا بڕ و بتاو کردن پەیوەندییەێلەێ نامنی هەولێر و بەغدا؟
وەختێ ک سەرۆک چگە بەغدا هەرچەن گشتێ دزانستن ک کورد چە دخوازێ؟ باوجی دوارە خستە ویر وڵات ک پەنکوور و ئنکار کردن رێ خاسێ نییە ئەڕا یەکلا کردن کیشەێلێ ک بینەسە گیر و گرفتێ ئەڕا گشت. دە کارنامەگەێ چگنێیە‌ێ ئیجارێیە وە بەغدا، دیارە ک گوزەێشتەێلێ تیەڵ و پڕ لە داشکیانەێل بان ئەڵ بان ک خاون ئەو رمیانەێلە گشت عراقییەێلە بینە خستگە وەر چەم گشت تا لە ویرەو نەبرێ ک ئەوانە تەجروبه و میراتیێگە گەن ئەڕا گشتێ، نە هە ئەڕا بڕێ.
نێچیروان بارزانی وە یە نام دەر کردگە ک هەمیشە ئەو لایەنەێل سیاسییە ک وەرد یەکترەکی ناکۆکیێگ دیرن دنیشنێ دە کەش و لای یەک تا قسەێلەێ یەکترەکی بژنەون ئوو ئی جیاوازییە وەرد ئەو دووەێ سیاسەت‌وانەێلە دیرێ ک یەکگەر نییە و دەربەن ئەوە نییە ک دە هەڕەکیشەکییەێل سیاسی وە خاتر دووسی کردن زیان ببینێ یا باج باجگیش ئەڕا نزیک کردنەوە بدەێ.
ئەوی ئایمێگە پراگماتیگ ئوو داگەسە نیشان ک ئەڕا یەکجار یەکاگرتن ئەر بخوازێ سەدجاریش دەمتەقە دکەێ.
هەرچەن ک سیاسەتمەدارێگە تەواو، باوجی یاد گرتگە ک هە ئارمانجەێل ئنسانی وە سوود گشتن و هە ئەوانە ئەڕا گشتێ دمینن و بایەد هە ئەڕا ئەوانە کار بکرێگ و بەس ئوو ئەڕا یەسە ک هەمیشە خاستر لە هام‌پێشەێلەێ خوەێ کار دپووڕنێ و وە دەنگ بەرزێگەو جاڕ ئاشتی دکیشێ ئوو وە بێ‌دەنگێگەو وەرد گشت موشکڵاتەێلە دبەێگەو سەر.
جەهان‌بینی و گیر و گرفت ئوو بەرپرسایەتی خاسەو کردن ناخاسییەێلە دە کوردستان، نەهیشتنە دووس و هام‌ویرەێل فرەترێ بداشتووبێ ئوو وە بان ئی هەمگەوە دە چەپەوای سیاسەت و ئەو ناکۆکییەێلە ک دە نامنی لایەنەێل کوردستانی کەفتگە، خوەێ کردگەسە چەرداخێ ئەڕا پاراستن ئارامی و دڵنیایی.
ئەو وە باوەڕێ چگن زەمان چشتێ لە گەپی و بووچگی گیچەڵەێلەێ عراق کەمەو نەدکەێ ئوو فرەێ فرە، هە دێر و زووتر و نوا و دومایان دخەێ. ئی باوه‌ڕه، له گشتێ ئەوڕەسانگە ک نێچیروان بارزانی؛ شایستە یەسە ک لایینگرەێل ئاوەدانی کردن وڵات پشتی بگرن.
و هەم کوردەگە ئوو هەم عەراوەگە، گشتێ دە دنیاێ سیاسەت عراقی، جوور براێ پشت و کەسێ ک دزانن دتوانن پشت وە پێ بوەسرێ دنووڕن وەێیەو ئوو وەختێ ک ساف و سایق دە ئی دومادیدار خوەێیەیش دە بەغدا وت: (گشتمان گەن کردیمنە و وە هەڵە چگیمنە و نەبایەد دە نام ئی دووخە لە یە فرەتر بچقیمنەو) دوارە وە گشتێ دا وە نیشان؛ کەسێگە ک وە بێ‌تەعەسوب ئەتوانێ وەرد گشت لایەنێ، وە عەقڵداری و وە شێوەێ ئنسانی‌ترێگ بسازێگ و کار بکەێ.
سه‌رۆك نێچیروان بارزانی، یەمە دی کەسایەتیێگە ک جەهانییە، ئوو بێ یە ک چشتێ ئەڕا خوەێ بخوازێ یە سی ساڵە هە دیرێ جوور سەرکردەیێگ بوێر و خەباتکار ئەڕا ئاوەدانی ئی خاکە و ئەڕا داکاسیان گشت عراقییەێلە خشت دنێ دە مل خشت و دە ئی هنازە، ئامانجەێلێ گەپترێگ ئەڕا خوەێ دەس‌نیشان کردگە ئوو وەگەرد ناسین قووەێل تاریخ و فەرهەنگ کوردستان و گشت ناوچەگە، رێ و رەوەن کاری خوەێ لە فرە لە سیاسی ئایمەێلەێ عراق جیاوازترەو کردگە.
ئەوی هەر چەن دە خراوترین دەوران پەیوەندییەێلەێ نامنی بەغدا و هەولێر هەمیشە هە نمایەندەێ گشت لایەنەێل کوردستانی و جوور سەرتیم ئاشتی‌خوازی بییە، ئیجارەێش چۆ کوانەسیاسەتمەدارێ ک دڵەڕکەێ ئاشتی‌خوازی دیرێ ، یەک یەک دەرانەێل واز و بەسریاگ دە بەغدا کوتا تا دوارە گووشەجەڕەێ سیاسەتمەدارەێلە بدەێ ک دە گوزەشتە دانەمینن و بزانن ک عراق و کوردستانیش وەر ژە گشت چشتێ ئایەندە و ئاشتی وەگەرەکێیان و دی هیچ هەوەجەیێگ وە شەڕ و تڵابە نەماگە و هیچ ناکۆکی و کێشەیێگیش بێ‌چارەسەر کردن نییە.
ئی تایبەتمەندییەێلە دخەێگە ویر گشتێ ک بایەد دوارە ئی گەوراپیاگە بناسرێ چوون ک دەڕاسی گشت سەردان و دیدارەێلەێ ئەڕا بەغدا، فێشتر لە کوردستان، تاریخ‌ساز و گرینگن.