شەفەق نیوز/ رووژنامەی "میترۆ" بەریتانی، ئمڕوو پەنجشەممە وت: شوینەوارناسەیل مەکسیکی شاریگ کوینە پەیا کردنە و تا ئیسە نەناسریایە ک میژووەگەی چوودەو ئەرا شارستانیەت مایا لە دارسانەیل باشوور مەکسیک.

پەیمانگای نیشتمانی ئەنترۆپۆلۆژی و میژووی مەکسیک لە بەیاننامەیگ وت: شارەگە بینای هاوشیوەی هەرەمی و ستوین سەنگ و سێ مەیمان ها ناوی ک "بیناگەیل مەزن" و پیکاتەی تر  ک وە خڕیگ نیمچە مەرکەزی کیشیانە.

پەیمانگاگە وتیش: ئەو شارە ک ناوی "ئاکۆمتۆن" بویە، ک وە زوان یوکاتای مایا کەێدە واتای "ستوین سەنگ"، ناوەندیگ گرنگ بویە ئەرا ناوچە نزمەیل ناوەڕاس نیمچە دوورگەگە لە ناوەین ساڵەیل ٢٥٠ تا ١٠٠٠ی زایینی.

شارە شاریایەگە کەفێدە یەدەگ ئیکۆلۆژی پالامکۆ لە نیمچە دورگەی یوکاتان وڵاتەگە، و لە مەوقەی گەردین وەشوین بەشیگ دارستان گەورەتر لە لۆکسمبۆرگ ک تاڕادەیەیگ شارەزای نەکریاگە و پەیا کریا، و لە ناوەین مانگەیل  ئازار گوزەشتە و حوزەیران ئمساڵ وە وەکارهاوردن تەکنەلۆژیای نەخشەسازی ئاسمانی لەیزەر گەڕێندرا "LIDAR" مینەی کریا.

شارستانیەت مایا ک وە ساڵنامەی پیشکەوتگ بیرکاری ناسریایە، وەرەو  باشوور خوەرھەڵات مەکسیک و بەشیگ لە ئەمریکای ناوەڕاس درویژەو بویە،  داڕمیان سیاسی فراوان چەن سەدەیگ گوزەشتە هاتن داگیرکاری ئیسپانیا، ک دویا قەڵایل ئی شارستانییەتە لە کۆتایی سەدەی حەڤدەهەم رمیا.

شوینەوارناس ئیڤان سپراج، سەرۆک شوینەوارناس لە بەیاننامەیگ وت: شوبن "ئەکۆمتۆن" ناوچەیەیگ ناوەکی لە خوەی گرێد، کەفێدە بان زەوی بەرزیگ و وە چواردەوری زەوی تەڕە، و ناوەند ئەو شوین گەپە زیاتر لە 50 هێکتار گرێد و چەن پیکهاتەیگ هاوشیوەی هەرەمی هاناوی ک بەرزییەگەی رەسێدە ١٥ مەتر.

هەرلیوا، شارەجە یاریگای تووپان لەناوی بوی، یاریەیل تووپان وەرجە ئیسپانی ک لە گشت ناوچەی مایا باو بوین، بریتی بوین لە رەدکردن تووپیگ لاستیکی ک نویەنەرایەتی خوەر کەێد  وەبی وەکارهاوردن دەس و رەدکردنی وەناو  خڕ بویچکیگ وە سەنگ کریایە، و شایەت ئەو بازیە ئەو ئامانجیگ  ئایینی گرنگیگ بویە.

سپرایک وتیش تیمەگەی قوربانگایلیگ ناوەندی لە ناوچەیەگ نزیکتر لە چەم لا ڕیگوێنا پەیا کردیە، ک هاتی ئەرا رسوومەیل کۆمەڵگاگە دیزاین کریایە، هەرچەن لێکۆڵینەوە زیاتر خوازێد تا بفامیمن ک کام کەلتور زویتر بویە. 

 وتیش: شایەت شوینەگە لە ناوەین ساڵەیل ٨٠٠ تا ١٠٠٠ رمیایە وە پشتبەسین وەو کەرەستەیلە ک لە بینایلە دەرکریانە، یەیش نشانەیگە ئەرا ئەوە ک هاتێ یە رەنگدانەوەی "ئاڵشتکاریە ئایدیۆلۆژی و دیمۆگرافییەیل" بوود، ک بویە هوکار رمیان کۆمەڵگایل مایا لەو ناوچە.

جی باسە لە مانگ یەک ساڵ گوزەشتە زانایل وە وەکارهاوردن تەکنەلۆژیای LIDAR وە خود شیوە، شاروچکەیگ فراوان مایا لەبان سنوور مەکسیک و گواتیمالا پەیا کردن.