شەفەق نیوز/ عراق، ئی وڵات نەفتیە، روی کەێدە بەرهەمهاوردن هەفت مەلیۆن بەرمیل نەفت لە یەک رووژ لە ساڵ ٢٠٢٥ ، لەو وەختە ک تەقەلای وسانن سزانن ئەو گازە دەێد ک وەگەرد نەفتەگە دەرچوود لە خود ئەو ساڵە ک باسی کریا، واتە لەو وەختە هاوردەی سووتەمەنی لە ئیران وسیەێد، و ملیاره‌ها دۆلار خەێدە پشت دەس.

راپۆرتیگ لە ماڵپەر (ئۆیڵ پرایس) بەریتانی ک تایبەتە وە خەوەرەیل وزە ونەفت، و ئاژانس شەفەق نیوز وەرگێڕانی کرد وت: ئی گامەیل عراقە ئەوە وەگەرد تەمای عراق لە سفر دەرچگن گاز لە ئایار ٢٠١٧ گونجیەێد، ک نەتەوە یەکگرتووەکان وبانک ناودەوڵەتی رینمای داگە لە کۆتایی هاوردن وە سزانن گازە دەرچگەگە وەگەرد کۆتایی ساڵ ٢٠٣٠، ک هەمیش وەگەرد پەیمان موستەفا کازمی لە سەردانەگەی ئەرا واشینتۆن گونجیەێد لە کەمکردن پشتبەسان بەغداد وە تەهران.

و ئاماژە کرد ک لەوەخت راگەیانن کەمەوکردن دەرچگن گاز وەرجە دەور سێ ساڵ، کەمیگ پێشکەفتن لە ناوچەیل باشوور عراق تۆمار کریا، بەڵکم هووکارەیلیگ هەس هیلن گەشبینی بوود، ک خوەی داهات ئابووریە وهەمیش ئەو پێشکەفتن دویاییە ک لە هەرێم کوردستان ئەنجام دریا.

کەرت گاز لە عراق وەگشتی جوور دەرفەتیگ گومابویە، ک وەفەرمی پشتدەسەگان لە گاز سرووشتی وە ٣،٥ تریلیۆن مەتر چوارسویکە مەزەنە کریەێد، یا ١،٥٪ لە پشتەدەسەی جهانی، ک عراق خەێدە پلەی ١٣ لە پشتدەسەی گاز لە جهان.

هەرچەن پەیمان وەداوەزانن سزانن گازەگە دریاگە، بەڵکم هیمان عراق ها لە پلەی دوویەم لە پشت رووسیا لە فرە خراوترین پێشیلکاری لەی پەیمانەی جیهانی، ک تەنیا لە ساڵ ٢٠١٩ نزیکەی ١٨ ملیار مەتر شەشپاڵو لە گاز سزان، دویای سزانن ١٦ ملیار مەتر شەشپاڵو لە ساڵ وەرینی.

واتە ک عراق ملیاره‌ها دۆلار لە داهاتە داراییەگانی گوما کەێد، ک خوەی کێفایکە هەمیش هاوکاری لە وەردەوامبوین کەهرەبا بڕین لە وەرز تاوسان کەێد، ئەو رەوشە ک پێچەوانەی ئەوە کەێد ک عراق یەکیگە لە دەوڵەتە سەرەکیەگان لە کەرت نەفت وگاز لە ئاست جهان.

پێشکەفتن ئاشکرایگ ئەرا کوردستان

وەگورەی ماڵپەڕەگە، پێشکەفتنیگ ئاشکرا لە هەرێم کوردستان لەماوەی مانگەیل گوزەیشتە ئەنجام دریا.

راپۆرتەگە ئاماژە کرد ک کۆمپانیای گاز دانا، ک بارەگاگەی هالە ئیمارات، دووارە كار لە پڕۆژەی فراوانیگ لە هەرێم هاوردەو، دویای ئەوەگ بەرهەمەگەی رەسیە ٤٣٠ مەلیۆن پای شەشپاڵو رووژانە ک خوەی ئاستیگ پەیمانەییە لە کێڵگەی خۆر خور.

لە بنەمای کۆمپانیاگە، چەودیری زیایکردن توانای بەرهەمی ئەرا ٢٥٠ مەلیۆن پای شەشپاڵو رووژانە کەێد له‌ یەکەم چارەک ساڵ ٢٠٢٣، ئەرا وەدەسهاوردن ئەو ژمارە ک لە یەکەم چارەک ساڵ ٢٠٢٢ ئامانجی کردگە، ک لەوەر کاریگەریەیل ڤایرۆس کۆڕۆنا کەفتە دویا.

و قۆناغ دوویەم لە فراوانبوینەگە کەفێدە (خۆر مۆر)، وە ئامانج زیایکردن بەرهەمەگە لە ٦٥٠ ئەرا ٩٠٠ مەلیۆن پای شەشپاڵو رووژانە، و مەزەنەس ک لە چارەک دویایین لە ساڵ ٢٠٢٥ ئەنجام بوود، وەگورەی وتار (پاتریک ئەڵمان وورد) وەڕێوبەرە جیوەجیکەرەگە.

ئی پێشکەفتنە لە کوردستان لە دویای دیرکەفتنیگ لەلای بڕ فرەیگ لە بەهەرمهاورەگان لە ناوچەگە لەماوەی ساڵیەل دویایین، هەرچەن سامانەیل گەورایگ لە گاز هالە ناوچەگە.

وەزارەت سامانە سرووشتیەگان لە هەرێم کوردستان مەزەنە کەێد ک ٢٥ تریلیۆن پای شەشپاڵو لە پشتدەسە گازیە مسۆگەرەگان هەس، و نزیکەی ١٩٨ تریلیۆن پای شەشپاڵو لە سامانە گازیە نا مسۆگەرەگان، ک بوودە نزیکەی ٣ لەسەد لە پشتدەسەی مەزەنە كریاگ جهانی.

ماڵپەڕە پسپۆرەگە ئی ژمارەیلە وە راسی دانا، لەبنەمای ئەوە ک دەزگای مینەکردن جیۆڵجیای ئەمریکی مەزەنە کەێد ک سامانە ئاشکرا نەکریایەگان لە دەورگرد زاگرۆس لە عراق، ک بەش گەورایگ لەلی هالە هەرێم کوردستان، رەسێدە دەور ٥٤ تریلیۆن پای شەشپاڵو لە گاز.

و دیاریکرد وەتایبەت ئەرا گەڵگەبل بەهەمداریگ جوور بینا، باوی، خورماڵە، میران، چەمچەماڵ، وهەمیش خۆر مۆر. و ئاماژە کرد لە کارەیلیگ هانە ریەو لە ناوچەیل باشوور، بەڵکم لەوەر گەندەڵی بایەدە چەوڕی بکریەێد ئەگەر چشت سوودارییگ دەرکەفێد.

ماڵپەڕەگە وتیش؛ دویاترین راگەیانن سەرەکی لە ئاب گوزەیشتە دەرچگ، هەنای ئیحسان ئیسماعیل وەزیر نەفت راگەیان ک پڕۆژەی ئەرتاوی ک ئەرا ماوەی دریژیگ پەکی کەفتگە، ئەوەسا دووارە گورجەو کریەێد، و ئەوەیان ٣٠٠ مەلیۆن مەتر شەشپاڵو رووژانە بەرهەم کەێد، وەرجەیە لەڕی کۆمپانیای (هوتی ویل ) ئەرا یەک ملیار پای شەشپاڵو زیایەو بکریەێد، ک بوودە هاوکار لە بەرهەمکردن 1200 گێگاوات لە کەهرەبا.

وەگورەی ماڵپەڕەگە، ئی رێککەفتن سەرەتاییە وەگەرد (هونی ویل ) لەخود ماوەگە واژوو کریا ک موستەفا کازمی سەرۆک وەزیران بڕیگ لە رێککەفتنە سەرەتایبەگان لەناوبەین عراق و ئەمریکا لەوەخت سەردانەگەی ئەرا واشینتۆن واژوو کرد.

وەشیوەیگ دیاریکریاگ، کۆمپانیایل شیفرۆن، جەنیڕاڵ ئەلیکتریگ، بیکەر هاگس، ستیلەر ئینیرجی، رێککەفتنەیلیگ وەگەرد حکومەت عراق ئەرا جیوەجیکردن پڕۆژەیلیگ و ئامانج وەدەسهاوردن سەروەخوەیی عراق لە چین وزە لە ئیران وەبایی ٨ ملیار دۆلار واژوو کردن .

رێککەفتنەگە وەگەرد شیفرۆن وە گرنگترین رێککەفتن دانریەێد، ک خوازێد کار لە کێڵگەی ناسریە بکەێد ک ئەرا ماوەی دریژیگە وەپشتگووش خریاگە، ک مەنزەنە کریەێد ٤،٤ ملیار بەرمیل نەفت هاناوی.

جەنیڕاڵ ئەلیکتریک، راگەیان ک خوەی دوو رێککەفتن وەگەرد وەزارت کەهرەبای عراق وەبایی زیاتر لە ١،٢ ملیار دۆلار واژوو کردگە، ئەرا جیوەجیکردن پڕۆژەیلیگ خاسەوکردن لە ویستگەیلیگ وزەی سەرەکی لە عراق، وخاسەوکردن تووڕ کەهرەباگە.

و ئاماژە کرد ک پڕۆژەی (هۆنی ویل) بەشداریکردن سعودیە لە گێڵگەیگ نەفتی هاناوی تەنیا ١٠٠ کێلومەتر لە سنوور ئیران دویرە، ک شایەت بوودە هووکاریک ک بیلێد تەواو نکریەێد، و چارەنووس گشت ئی رێککەفتنەیلە دیار نیین، ک عراق لە دویای سەردانەگەی کازمی ئەرا واشینتۆن، رێککەفتن دریژ ماوە وەگەرد ئیران کرد ئەرا هاوردەی کەهرەبا وگاز لە هاوساگەی.