شەفەق نیوز - وەدویاچگن 

ئمڕوو سێشەممە، زەوی یەکیگ لە کوڵترین رووژەیلی لە میژوو وەخوەی دی، لە دیاردەیگ نائاسایی کە بوودە مدوو زویوکەفتن گەردین هەسارەگە وەدەور خوەیەو وەشیوەیگ وەرچەو، لە وەختیگ زانایەیل وە تایبەتی لە ناسا هووشداری دانە لە دەرئەنجامە ژینگەیی و تەندروسییەیل ئی دیاردەیە.

وەقسەی شارەزایەیل، ئەو ئاڵشتکاری سووکە وەمدوو هاو کێشکردن مانگە کە شان نەێدە هەسارەگەو نا زویتر بگەردێد وەدەور خوەیەو، لە ئەنجام کەمسگ درویژی رووژەگە کەمەو بوود ەە بڕ 1.25 میل چرکە وەرانەور ماوەی ئاسایی 24 ساعەت.

هەرچەن ئی ئاڵشتکاریە ئەرا ئایەم هەس وەپی نیەکریەێد، بەڵام زانایەیل هوشداری دەن لەوە کە وەردەوامی زویکردنی شایەت دەرئەنجام کارەساتبار و درویژماوە لەلی بوودەو.

زانایەیل باس ئەوە کەن کە زویبوین گەردین زەوی هاز ناوەندگەرایی زیای کەێد، ئاو زەریایەیل لە جەمسەرەیلەو وەرەو کڕ ئیستوایی تەکان دەێد.

زیایبوین کەمیگ لە جویلەی زەوی وە تەنیا یەک میل لە ساعەتیگ، توەنێد ئاست دەریا چەن ئینجیگ لە ناوچە گەرمەیل بەرزەو بکەێد، یەیش وە ئەگەریگ فرە شارەیل کەنار دەریا نزمەیل نوقم کەێد کە لە ئیسەو کەفنە هەڕەشەی بەرزەوبوین دەریایەیل.

لە سیناریۆ تونترەیل، کە زویبوین جویلەی زەوی وەڕیژەی 100 میل لە ساعەت زیای کەێد، بەشە گەورەیل ناوچەیل ئیستوایی شایەت وە تەواوی بکەفنە ژیر ئاو، چوینکە ئاو لە جەمسەرەیلەو وەرەو باشوور چوود.

ئاڵشتکاریەیل تەنیا لە جوگرافیا سنووردار نین. زویبوین جویلەی زەوی توەنێد رووژ خۆر تا ٢٢ ساعەت کوڵەو بکەێد و ریتم بایۆلۆژی ئایەم، یا ریتم رووژانەی بشیونێد.

توێژینەوەیل وەرین دووپات کردن کە ئاڵشتکاریە بویچگەیل، جویر وەختەیل رووژ، پەیوەندی وە زیایب ریژەی جەڵتەی دڵ و جەڵتەی مێشک و رویداوەیل هاتوچو دیرن، یەیش ئەوە نشان دەێد کە ئاڵشتکاریە هەمیشەییەیل رخباتر بوون.

هەرلیوا ستێن ئۆدنڤاڵد، فەلەکناس ناسا هوشداری دا کە وەگەرد زویبوین جویلەی زەوی کەشوهەوا سەختترەو بوود. کاریگەری کۆریۆلیس کە جویلەی زریانەیل بەێدە نوواوە، هازی زیای کەێد و بوودە مدوو زریان تونتر و ویرانکەرتر.

ئی ئاڵشتبویەیل  کەمە لە جویلەی زەوی وە وەکارهاوردن ساعەت ئەتۆمی وەدویاچگن کریەن، کە پشت وە لەرەی ئەتۆمەیل بەسن لە ژووریگ چووڵ ئەرا پەیمانەکردن وەخت وە هوبردبوینییگ فرە و نیشانەی جیهانی ئەرا وەختەیل UTC دروس کەن.

مدوو ئی زویوکەفتنە چەس؟

گراهام جۆنز زانای فیزیای ئەسارەیی لە زانکۆی کۆلێژ لەندەن لە سەرەتای ئمساڵ ئی ئاڵشتبوینە پەیا کرد، یەیش نشانەس ئەرا ئەگەر زویکردن زیاتر لە ٩ی تەمموز و ٢٢ تەمموز و ٥ ئاب.

وەگورەی زانایەیل، گەردین زەوی کاریگەری لەبان چەن مدوویگ سروشتی دیرێد، لەوانە زەویلەرزە، رەوت زەریا، تاویان یەخ و جویلەی چینە تاویایەیل لە ناووک زەوی، یەیش بیجگە لە شیوازە سەرەکییەیل کەشوهەوا جویر دیاردەی ئێل نینۆ، جۆنز هیمان لێکۆڵینەوە لە مدووە ناوخۆییەیل ئی زویکردنە کەێد کە تا ئیسە ئاشکرا نەکریانە.