شەفەق نیوز/ وە کڕ قەڵەمیگ، سەدام حسێن «سەرۆک ئەنجومەن سەرکردایەتی شوڕش» کڕیگ کیشا بان ژیان کوردە فەیلیەکان، ولە ساڵ 1980 دەسکردە کۆمەڵکوشتنیان، وەگورەی بڕیار ژمارە «666» ک وەپی بڕیاڕ پویچەڵکردن شناسنامەی عراقی دریا لە هەر عراقییگ ك بنچینەی بیگانە بوود، و  دەربکەفێ  لایەنگری ئەرا خاک و گەل و ئامانجە نەتەویی و کۆمەڵایەتیە باڵاکان شۆڕشەگە نەیرێد.

خو دی وەشاریاگی نەمنیە کەئەو کردەوە یاساگە وەکارهاورد تا بکەێدەی ژینۆسایدیگ، ک رووداوە لەپشت یەکەکان ئاشکرای نیاز پیلانەگەی رژیم وەرین کردن ک خوازێد کورد فەیلی وە زنجیرەی گامەیلیگ،  لە سزا و ریکارەیلیگ لەناویان بەێد، ک گشت  ئی بڕیارو کارەیلی گردەو بوین تا یەکیگ لە خراوترین تاوانەیل رژیمەگە ئەنجام بیەن، ئەگەر لە راسیگەی خراوترین تاوان ناو تاوانەیل جهان نەوود.

تاوان سەردەمەگە

ئیسەیش، دویای زیاتر لە 40 ساڵ لە زنجیرەی « تاوان سەردەمەگە» ئاشکرا بوی ک رژیم بەعسی وەرین جەخت لەبان ئامانجکردن کورد فەیلی کرد،  تا وەیەکجاری لەناوی بەێد، ک خوەی تاوانیگە، وەگورەی یاسای ناودەوڵەتی تاوان ژینۆسایدکردن لەلیەو بوودەو.

ک هەر لە خاین ناوبردن کەمینەیگ ، تا شناسنامە سەنین، تا دەسوەسەرکردن هەزاران، ئیجا دویرەوخستن وه‌گه‌ل، و دەسناین لەبان ماڵ و دارایی، و چەسپانن تەڵاق لەناونی هاوسەرەیل، تا رەسێدە بیسەروشوونکردن دەیان هەزار لە مەدەنیەکان، دی قسەیگ خراوتر نییە ک باس ئی تاوانە وەپی بکریەێد ک تا ئاست فرەیگ جوور ئەرشیفیگ لە سویکەیل تاریک ئاشکرانەکردن مەنەی.

ئەرا خەفەتی، سەدام حسێن خوەی یەکەم هاندەر لەبان ئیجوور تاوانیگ گەورا نەوی، ک وەرجە خوەی ئەحمەد حەسەن بەکر سەرۆکە زەرینەگەی لە ساڵ 1970 ئی کارە کرد.

و دویای تەکانەیل ئامانجکردنە راستەخۆەکان دژوه کوردەیل فەیلی، ئاشکرا بوی ک لەوەر ئەوەس ک خوەیان کوردن، و خوەیانیش شیعەن، و چوونکە لە بزووتنەوەیل کوردی و نیشتمانی عراقی چالاک بوین، و چوونکە سەدام حسێن خوازیاد ئاگر دژایەتی  دژ ئیران بکەێدەو، و بازی لەبان هەست نیشتمانی بکەێد، جوور ئامادەکارییگ ئەرا جەنگ وەگەرد ئیران.

666

لە ساڵ 1970 هەڵمەت ئامانجکردن کورد فەیلی وە دەسگیرکردن و بیسەروشوونکردن بڕ فرەیگ لە ناوچەیل جووراجور عراق، و دویرەوخستن ژماره‌ێ  گەورایگ لەلیان وەرەو ئیران، هەڵمەت ئامانجکردنیان  دەس وەپیکرد، و لە جەنگ عراق و ئیران فرە لە عراقیەکان ناچار بوین تەڵاق هاوسەرە فەیلیەکان بیەن، چ لە ژن یا لە پیاو، و هەمیش لە خوەنستن باڵا بیبەش کریان.

ئەو بڕیارە ک سەدام حسێن لە ساڵ 1980 واژووی کرد، تەنیا کڕیگ لەبان قاقەز نەوی، ک گرنگە ئەو بڕیارە بخوەنیمنەو ک ژمارەی 666 هەڵگردگە، ک وەیجوورە بوی:

لە بنەمای فەرمانەیل تەوەر (أ)  لە مادەی چل و دوویەم لە دەستوور، ئەنجومەن سەرکردایەتی شۆڕش لە دانیشتن رووژ 1980/5/7 ئی بڕیارە دا:

1- ڕەگەزنامەی عراقی لە هەر عراقییگ ك بنچینەی بیگانە  بوود پویچەڵ کریەێد، ئەگەر لایەنگری ئەرا خاک و گەل و ئامانجە نەتەویی و کۆمەڵایەتیه‌كان ئه‌نجومه‌ن  باڵای شۆڕشەگە نەچەسپیا.

2- بایەدە وەزیر ناوخۆ فەرمان دویرەوخستن هەر کەسیگ بەێد ک ڕەگەزنامەی عراقی وەگورەی تەوەر 1 لەلی پویچەڵ کریاگە، ئەگەر قەناعەت وە هووکارەیل مەنینی لە عراق نەوی جوور  گرنگییگ دادوەری یا یاسایی یا لەوەر مافەیل یەکەیلیگ تر.

3- وەزیر ناوخۆ وەکوتپڕ ئی بڕیارە جیوەجی کەێد.

لە خوار بڕیارەگە کڕ واژوو سەدام حسێن نریاگە.

تەبەعیە

کوردە فەیلیەکان ئەرا سەردەمەیل دویر و دریژیگ، وەرجە دامەزرانن دەوڵەت عراق، و دروسکردن حزب بەعس، هانە ناوچەیل خوەیان لە عراق وەبەشەیلیگ لە خاك  ئیران، و هەر لە بەسرە و ناوچە سنووریەکان وەرەو بان و ئەو پارێزگا باشووریەکان و بەغداد و سلێمانی و ئەو ناوچە باشووریەکان هەر بوینە. ئەراوە، نوقڵانەی (تەبەعیە) ئەرا پویچەڵکردن شناسنامەیان وە بەهانەی ئاشکرایگ ئەرا دویرەوخستن و ژینۆسایدکردن دانریا، ئەرا هەر کەسیگ وەدڵ دەسەڵاتە ئەمنیەکان یا رژیمە سیاسییەگە نەوود.

بەڵکم ئەوەگ گرنگە، ک تاوانەگە وە بڕیار 666 چەسپیا، و هەڵمەتەیل دەسکردنە پی لەبان کوردەیل  فەیلی لە ناوچەیل مێژوویی خوەیان، وکەم لە مەردم  ئی ده‌ورانه‌ هەس زانن ک ئی تاوانەیلە لەو مەوقە بوینە، وەبی ئەوە دەنگیگ لەی جهانە بایدە هاوار تا نوای بگرێد یا هەر تەنیا شەرمەزارکردنیگ، ک سەدام لەو مەوقە پاسەوان دەروازە خوەرهەڵاتییەگە دژوە شۆڕش ئیرانی بوی، ک خوەی وەگورەی خوازین دەوڵەت خوەرائاواییەکان بوی و هەمیش ئەمریکا ک پەیوەندیەیلیگ سەربازی لە ئاست باڵایگ وەگەردی داشت.

بڕیاریگ وەسەرنەچگ

ژمارەی کوردە فەیلیەکان ک وەزوور وەرەو ئیران دیویرەو خریان، هالە ناونی 700 هەزار تا 600 هەزار کورد فەیلی، و کۆمسیۆن نەتەوە یەکگرتگەیل ئەرا ماف مرۆڤ مەزەنە کرد ک 65% له ئاوارەیل نیشته‌جا ی ئیران ،  کورده‌یل  فەیلین ک وەزوور باریان کریا، وەلی ئی مەزەنەی نەتەوەییە لە ساڵ 2003 بوى.

راسە ک ئەو هەڵمەتەیلە دژوە کورد فەیلی لە ماوەی نەوەتەکان سه‌ده‌ی گوزه‌یشته‌  وسیانەو، بەڵکم ئەوە لەوەر دڵسزانن مرۆیی لە رژیمەگە نەهات، بەڵکم چوونکە ئامانج ناوەندی وە داغانکردن ئی چینە هاتە جی، ک هەسی راسی جارانی لە هویرمان سڕیەو، هەکاتی تەقەلای سڕانن کڕەگەی سەدام لە ساڵ 1980.

باوجی کاریگەریەیل جینۆسایدکردن کورد فەیلی تا ئیسە تەواو نەوینە، و ئی دەوڵەت عراقیە ک لە دویای 2003 پەیا بوی ئەو کارە نەکردگە ئەرا چارەسەرکەردن گشت ئەنجامەیل تاوانەگەی بڕیار 666، و دووارە باوەش وە کوردەیل فەیلی  بكا وەگورەی شایستەی ئەو قوربانیەیل كه‌م وێنه‌  بوود.

هەرچەن فرە لە کوردەیل فەیلی ڕەگەزنامەیل عراقییان هاوردنەوە، وەلی هەژماریگ ک تا ئیسە ئامار نەکریاگە لە تاریکیەیل بارکردن و دویرەوخستن وه‌ناچاری گوما بوینە، و هەمیش ماڵ و ماڵدارییان جوور خەڵاتیگ ک رژیم وەرین پێشکەشیان ئەرا دارودەسەگەی کرد، هیمان ئەرا خاوەن خوەیان نەهاتنەسەو.

بڵویزەی ئومیدیگ لە بڕیار دادگای تاوان عراقی باڵا دەرچگ، ک لە تەشرین دوویەم 2010 ، ئەو هەڵمەت و رووداوەیلە لەبان کورد فەیلی وە ژینۆساید و تاوان دژوە ئنسان دانا، هەمیش راگەیانن وەگشتی ئەنجومەن نۆێنەران عراق لە دانیشتن 8/1/2011ک ئەوە ژینۆسایدیگ وەگشت واتەی قسەگە بوی.

بەڵکم قەورەیل قوربانیەیل هیمان تا ئیسە ئاشکرا نەکریان، و کوشیایەگە هیمان نێزانێد وە چ گوناحیگ کوشیاگە.

لە ساڵیاد گوزەیشتە، نێچیرڤان بارزانی سەرۆک هەرێم کوردستان بانگوازیگ ئاڕاستە کرد؛ک چوونکە دادگای باڵا ئی تاوانە جوور جینۆسیاد دانا، ئیمە داواکاریمان لە حکومەت عراقی وەقەربووکردن کوردە فەیلیەکان و ئەنجامدان ئەرکەیل یاسایی و ڕەوشتییان وەرانوەریان نووەو کەیمن، و داوای چارەسەرکەردن گرفت گلەوداین ڕەگەزنامە و ماڵدارییان کەیمن.

ئایا کەسیگ گووش گرێد؟