شەفەق نیوز/ فرە لە چەودیاریکەرەیل رخیان لە قۆناغ هاتگ چوود دویای رمیان رژیم بەشار ئەسەد وەدەس باڵە چەکدارەیل ئۆپۆزسیۆن سوریا و کۆنترۆڵکردن دیمەشق پایتەخت لە شەوەکی رووژ یەکشەممە.
رخ چەودیاریکەرەیل لە فراکسیۆنەیل ئۆپۆزسیۆن سوریا سەرچەوە گرێد کە ناکۆکی فرەیگ دیرن و تەنانەت جەنگ سەربازیی وەرین داشتنە و ئەگەر گلەوخواردن ئەو وەردەوەردە وەگەرد دانوسەنین هەس کە لە گامەیل هاتگ ئەرا دروسکردن حکومەت نوو ئەنجام دریەن.
وەگەرد ئەوەیش، ئاسان نییە کە وەرجە ئەندازیاری ناوخوەیی حکومەت هاتگ سوریا، و رۆڵ لایەنە ناودەوڵەتییە کاریگەرەیل جویر ئەمریکا، تورکیا و ڕووسیا، بڕیار بیەیمن.
لەو چوارچیوە، توێژەر کاروبار سیاسی سوریا، فەرید سەعدون، رخ خوەی لە قۆناغ هاتگ لە سوریا نشان دەێد، لەوە کە “سوریا لەلایەن گرووپەیلیگ کۆنترۆڵ کریاس کە وەرجەیە وەردەوەردەی فرەیگ لەناویان بویە”.
لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز باس ئەوە کرد کە "هاتێ ناکۆکی ناوەین باڵەیل سوری گلەو بخوەێد لە وەخت دانوسەنین کە لە قۆناغ هاتگ تیەێد ئەرا دامەزرانن حکومەت و دەستوور نوو ئەرا ئەو وڵاتە، ئەراوە هاتێ دانوسەنین تا چەن مانگیگ درویژە بکیشێد لەوەر سەخت بڕەدەنگی ناوەینیان نەڕەسنە رێککەفتن”.
سەعدون ئاشکرا کەێد کە “بەشیگ لە باڵەیل هانە ناو لیست تیرۆری ناودەوڵەتی، بەشیگیش ناکۆکی وەرد وڵاتەیل هاوسا دیرن، هەر لایەنیگیش هاوپەیمانیگ هەرێمی یا ناودەوڵەتی خوەی دیرێد، ئەراوە بەرژەوەنی وڵاتەیل هەرێمی و ناودەوڵەتی لە هەر ڕێککەفتنیگ لە بانان دیار دەێد”.
لەباوەت رخداری کەمپ هۆڵ ئاشکرا کرد کە “کەمپەگە ها ژیر مقیەتیکردن هیزەیل هەسەدە و هویچ رخیگ نییە کە هاتێ هەڕەشە لەلی بکەێد، بەڵام ئەگەر پلان هەرێمی یا ناودەوڵەتی بوود ئەرا وازکردن دەر کەمپەگە، ئەو وەختە هەڕەشە لەبان گشت جیهان دیرێد”.
کەمپ هۆڵ کەفێدە باشوور شار حەسەکەی سوریا و فرەی کەسەیل ناوی بنەماڵەی داعشن لەژیر کۆنترۆڵ و ئیدارەی هیزەیل سوریای دیموکرات، کە پەیوەندی وە پەکەکەو دیرێد.
عراق خوازێد کەمپ هۆڵ لە سوریا بوەسێد، کە دەیان هەزار ژن و مناڵ چەکدارەیل داعش هاناوی، و لایەنگرەیل ئەو ریخریایە تونەڕەوە لەخوەی گرێد، وە ئامانج کەمکردن رخداری هەڕەشە چەکدارییەیل لەودیم سنوور وەرد سوریا.
لەی رویە، شارەزای ئەمنی عراقی، موخەلەد ئەلدەرب، نووڕێد کە “کەمپ هۆڵ لە دەیشت ئەجێندای گورجە لەبان زەوی، و دیار نییە عراق بکەفێدە وەر رخداری داعش، چوینکە ئەو ریخریاگە وەرەو شوینەیلیگ ترەک چگە لە باکوور ئەفریقا و ناوچەیل قەوقاز، ئەفغانستان و پاکستان، چوینکە ئەو شوینەیلە بوینەسە زەمینەیل خاسیگ ئەرای”.
لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وتیش: "ئەوەگ لە سوریا رویدا بەشیگ بوی لە پلانیگ کە ساڵانیگ وەرجەیە ئامادە کریاوێد، و ئەوەگ کە میحوەرەگەی جەنگ وەردەوام لە سنوورەیل سوریاس، و هویچ جموجویل ئەندامەیل داعش وە درویژایی رویداوەیل وەدی نەهات”.
ئەلدەرب لە شیەوکردنیگ وت: “سیناریۆیگ ئەرا هەر وڵاتیگ لە چوارچیوەی پلانیگ نوو ئەرا خوەرهەڵات ناوڕاس هەس، کە لە غەززەو دەسوەپی کرد، ئیجا باشوور لوبنان و ئیرنگە لە سوریاڕ و لە گشتی گرنگتر، ئەوەگ لەبان زەوی کەفتیەسە دەس ئەو ئەکتەرەیلە کە بەشداری لە پڕۆژەی نوو خوەرهەڵات ناوڕاس کردنە”.
وتیش: "لە سوریای نوو هاتێ هویچ ڕۆڵیگ ئەرا ئیران و میحوەرە وەرخۆدان و پەیوەندییەگەی وەرد حزبوڵڵا لە لوبنان نەینە و یەیش یەکیگ بوی لە ئامانجە گرنگەیلە لە بڕین ئەو کڕە کە وە بڕبڕەی پشت حزبەگە لە لوبنان دانریەێد".
لە وەرانوەر ئەوە شرۆڤەکار سیاسی ئوردنی، حازم ئەیاد، ئویشێد: “چەودیاری کریەێد کە ئۆپۆزسیۆن سوریا لەو ناوچەیلە کە چیەسە ناویان (حومس، حەما، حەلەب، دیمەشق، و درها) مەیدانەگە کۆنتڕۆڵ کەێد و یەیش وە ئەگەر فرەیگ گلەوخوەێد ئەرا بویین گەرەنتی تورکیا لەبان رەفتار و کردەوەی کار و پەیوەندی ئۆپۆزسیۆن وەگەرد گشت پێکهاتەیل سوریا”.
ئەیاد لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: “بەڵام باوەتەگە هەر ئەو ناوچەیلە مەنیە کە هانە ژیر دەس (هەسەدە)، کە تا ئیسە هەڵوێست ئاشکرا لەبان رەوت رویداوەیل دیاری نەکردگە”.
وتیش: “وەگەرد کیشانەوەی (هەسەدە) لە ناوچەیل دێرەزۆر و بەشیگ لەو ئاوایەیلە کە لە رژیم سوریا کۆنترۆڵی کردوین، کڕەیل پەیوەندی ناوەین سەرکردایەتی نوو رژێم سوریا و (هەسەدە) ئەرا کۆنتڕۆڵکردن کەمپ هۆڵ و ناوچە هەستیارەیل هیمان هانە ژیر کۆنترۆڵ ئەوان و لە ژیر چەتر ئەمنی سیاسی ئەمریکی".
ئەیاد وە دویر زانست کە "ئاژاوە لەی قۆناغە بوود لەوەر بویبن گەرەنتیکارەیل، چ لە تورکیا یا لە ئەمریکا، تا رەسێدە یەکلاییکردن و دروسکردن حکومەتیگ بڕەدەنگی کە وە ئەگەر فرەیگ نوێنەرایەتی فرەی پیکاتەیل کەێد، ئەو وەختە توانای بڕیاڕداین لەبان سروشت رخداریەیل نییە، ئایا کۆنتڕۆڵ کریەن یا دیمەن سوریا وەرەو ئاژاوەیگ زیاتر چوود."
ئەو شرۆڤەکار سیاسی ئوردنییە لە کۆتایی ئویشێد: "وە پشتبەسین وەی قسەیلە، ئاسان نییە حوکم بیەیمن وەرجە ئەندازیاری ناوخۆی حکومەت هاتگ سوریا، و رۆڵ لایەنە ناودەوڵەتییە کاریگەرەیل جویر ئەمریکا، تورکیا و رووسیا".
لای خوەییش شرۆڤەکار سیاسی تورکیا، فیراس ڕیدڤانۆئۆغڵو، دووپات کەێد کە “گشت کەسیگ لە دویای رمیان رژیم سوریا رخیگ دیرێد، بیجگە لە تورکیا و لوبنان، چوینکە بڕیگ ڕێککەفتن ناوەین وڵاتەیل و رژیم سوریا بویە، بەڵام ئیسە رەوشەگە جیاس”.
لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز، ئیحسان ئۆغڵو وتیش: “ئەوەگ فراکسیۆنە ئۆپۆزسیۆنەیل سوریا کەنەی کۆتاییهاوردنە وە دەسەڵات سیاسی لە وەختیگ حکومەت خزمەتگوزارییەیل هیلنەو و یەیش ئەوە نشان دەێد کە ببجگە لە لاوردن رژێم هەیچ ئاڵشتکارییگ لە فرە باوەت نیەوود، و ئەوەیش دیار نییە کە لە بانان حزب بەعس مینێد یان هەڵوەشێد”.
وتیش: بەڵام لە ئاست ستراتیژی، دەسوەدەسداین لە سوریا لە لایەنیگ ئەرا لایەنیگ ترەک هەس، یەیش شکستیگ گەورە بوی ئەرا میحوەر وەرخودان و ئەرا ئێرانیش، کە رەنج دەێد ئەرا مقیەتیکردن دەسەڵات خوەی لە لوبنان.
وتیش: “تورکیا وەشیوەی خاسیگ کاریگەر بوی، کە خوەی گروپیگ دڵسووز یا نادوژمنایەتی کلکردیە ئەرا کۆنتڕۆڵکردن دەسەڵات سوریا، لەڕاسی ئەوان سیاسەت تورکیا وەپییان خاسترە لە سیاسەت ئیران و ئەوەیش کاریگەری خاسیگ لەبان ناو تورکیایش دیرێد، کە پەنابەرەیل فرەیگ لەلای هەن کە ئەرا میلکان خوەیان گلەو خوەن، و یەیش هیلێد جەماوەر ئەردۆغان و پارت دادپەروەری زیای بوود”.