شەفەق نیوز/ وەگورەی ناسانن کۆمسیۆن باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان ئەرا باوەتەبل ئاوارەگان UNHCR ؛ ئاوارە ناوخۆیەگان وە پێچەوانەی ئاوارە دەیشتیەگان، ک خوەیان کەسەیلیگن لە سنووریگ ناودەوڵەتی ئەرا مینەی ئارامی رەد نەوینە، بەڵکم  ئاوارەی ناو خاکەیل خوەیان بوین.

وەگورەی رەوانگەی ئاوارەی ناوخۆیی، نزیکەی ٤٥،٧ مەلیۆن کەس له‌ جهان لەوەر ململانەی چەکدار یا بڵاوبوین توندوتیژی و پێشێلکردن ماف مرۆڤ وەگەرد کۆتایی ساڵ ٢٠١٨ ئاوارە بوینە.

لە نۆی حوزەیران ٢٠١٤ ریخریاگ داعش کۆنتڕۆڵ فرەی زەویەیل پارێزگایل نەینەوا و سەڵاحەدین و ئەنبار و بەشیگ لە دیالە لە عراق کردن، و ناشرینترین تاوانەیلیگ دژوە خەڵکەگەیان کردن وەتایبەت لە کەمینەگان و پێکهاتە ئاینییەگان ک وه‌ل باوەڕیەگەیان رێک نەکفتنە.

خراوترین تاوانەگان دژوە کوردە ئەیزیدیەگان و مەسیحەگان و شەبەک و ئەو پێکهاتەیل رەسن عراق  کریان، ک دوێەتەیلیان رفیان و پیاوەیلیان کوشیان و ژنەیل و تویلەیل دەسوەسەر کریان.

و هەرکەسیگ توانای واین داشت ک مەزەنە وە سەدان هەزاران کریەن دابەشەو بوینە کامپەگان، وفرەیان هانە هەرێم کوردستان ک نزیکەی دوو مەلیۆن کەس لە پارێزگایل دهۆک و هەولێر و سلێمانی میوانی کرد، و بڕیگ تر رەسینە ناوچەیلیگ ک داعش نەچگە ناویان.

دویای راگەیانن سەرکەفتن یەکجاری لەبان داعش لەلایەن دەوڵەت عراق، وەرجە سێ ساڵ لە دەی کانون یەکەم لە ساڵ ٢٠١٧ گ، و ناوی نا وە رووژ سەرکەفتن مەزن، دویای هاوردنەوەی ئەو زەویلیە ک ریخریایەگە لە تاوسان ٢٠١٤ داگیریان کرد، ک رەسێدە دەور یەک لە سێی بەش عراق لە باکوور و خوەرئاوای وڵاتەگە، ئەوانەگ توانای چگنەوە داشتن چینەو وەرەو شوونەیل خوەیان ک وە تەواوەتی ویران کریان، و ئەوەگ لە دویای ماڵ رماننی ماوا نەیاشت  لە ناو کامپەگان مەن.

حکومەت عراق لەی دویاییە، بڕیاریگ دەرکرد وە بەسانن فرە له‌ کامپەیل ئاوارەگان لە عراق، دویای ئاشکراکردن نیاز وەزارەت کۆچ وکۆچبەران وە زووان وەزیرەگەی ( ئیڤان فائق ) لە بەسانن ٤ کامپ ئاوارەیل لە پارێزگایل نەینەوا و کەرکوک و ئەنبار و دیالە ئەرا یەکەم قۆناغ.

دویای ئی بڕیارە باسە گرنگەگە دەسکەێدە پی، ک بەرنامە حکومەتیەگە لە باوەت چگنەوەی ئاوارەگان ئەرا ناوچەیل خوەیان بڕیگ گرفت لەلی پەیا بوی ک ئارەزوو چگنەوە لەلای ئاوارەگان لەوەر رەوشە ئەمنیەگە کەمەو کرد، و هەمیش کەمی خزمەتگوزارییەگان و نەوین دەرفەتەیل کار و هەمیش نەوین شوون گونجیاگ ئەرا جیگردنیان.

تا رووشنایی بخەیمنە بان نموونەی بویچگیگ لەی گرفتە، بتویەنیمن وەپی بڕەسیمنە قویلایی گرفتەگە و راسی رەوش ئاوارەگان ک دەسپاچە لە ناوبەین بڕیار حکومەتەگە وە بەسانن کامپەگان و رەوشە راسیەگەی ئاوارەگان بوینە، ک بریانەو ئەرا ناوچەیلیان ک گوزران لەناویان نەگونجیاگە.  پەیامنێر ئاژانس شەفەق نیوز گەردیە ناو کامپ ئاشتی لە ناحیەی عەربەت لە پارێزگای سلێمانی، و چەوی کەفتە پەخشان تەوفیق خانمە وەرپرس کامپەگە، ک وت؛ رەوش ئاوارەگان لەناو کامپەگە خاسە وە دابینكردن ئاو و کەهرەبا و ئەو خزمەتگوزارییەگان، و دیاریکرد ک دەور ١٨٦٥ خیزان ئاوارە  ئیسە هانە ناو کامپەگە ، ک فرەگەیان خەڵک پارێزگای سەڵاحەدینن و بەشیگ تر لە مووسڵ و شەنگال و دیالە، و لەماوەی ئی ساڵە ٣٣٠ خیزان بریانەو.

ئیبراهیم عەبدولڵا ، یەکیگە لە ئاوارەیل قەزای یەسرب ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئووشێد: زیاتر لە ٦ ساڵ لەی کامپە گوزران کردیمن، فرە سەختی وەخوەمان دیمن، و خوازیمن وە ئارامی ئەرا میلکانەیلمان بچیمنەو، بەڵکم بایەدە حکومەت خزمەتگوزارییەگان و خانی و کار ئەرامان دابین بکەێد، و جەختکرد ک نەبایەد بچیمنەو ئەرا شوونیگ جوور بیاوان.

سەلیمە مەحمود، هەمیش ئاوارەی سەڵاحەدینە، ئووشێد: مناڵەیلم لەیلا پەیا بوین، و تەمەنیان بویە لە ٥ ساڵان وەرەو خوار ، و هیمان لە شار خوەیان دویرن و لەی رەوشەیل سەختە گوزران کردن و ژیانیگ راستەقینە لەناو خیزان ئارامیگ وەخوەیان نەین، مناڵییان لەناو کامپەگان گوما بوی، و دویارووژیان ها وەر مەترسی.

هەمیش ئووشێد؛ فرەمان خوازیمن بچیمنەو، و حکومەتەگە ئەرا ئەوە هانمان دەێد، و چگنەوە شوونیگ ئەرا گوزران و ئارامی خوازێد ک هیمان چارە نەکریاگە، و ئاماژە کرد ک گرفتە هووزانەگان  هیمان تەواو نەوینە و هیمان رەوش ئەمنی ئارام نییە، ترسیمن وەبی گەرەنتی بچیمنەو.

سامر مەشکور یاوەر وەڕێۆبەر کۆچ و کۆچبەرەگان لق سلێمانی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئووشێد: وەگورەی فەرمانەیل سەرۆکایەتی وەزیران و وزارەت کۆچ و کۆچبەرەگان، گشت ئاسانکاریەگان ئەرا چگنەوەی ئاوارەگان لە شار سلێمانی و چگنەوەیان وەرەو ناوچەیلیان ئامادە کریاگە لە دابینکردن ماشینەگان و قەرەبووکردن وە بایی یەک مەلیۆن و پەنسەد هەزار دینار.

دەربارەی خزمەتگوزارییەگان و دەرفەتەیل کار مەشکور ئووشێد؛ چگنەوەی مەردمەگە خوەی بنەمای دابینکردن خزمەتگوزارییەگان و دەرفەتەیل کارە، وەنە چوین خزمەت بکریەن ئەگەر زەویەگە ژیان لەناوی نەوود.

مەشکوور هەمیش ئووشێد؛ گرفتە هووزانەگان ریگری لە چگنەوەی فرە لە ئاوارەگان کەێد، ک لە قەزای یەسرب گرفتەیل فرەیگ لەناونی هووزەگان هەس، ئەگەر وە گەرەنتی چارەسەر نەکریەن بایەدە رەزامەنی راسییگ لەناونیان بکریەێد و ئەو کارە تایبەتە وە خود خیزانەگە.