شەفەق نيوز– وەشوینکەفتن 

دەیان لە دەوڵەتەیل جیهان لەوپەڕ خوەرهەڵات تا ئەوپەڕ خوەرھەڵات ئاگاداری لە "تسونامی" دان کە هاتی بەرد لە جویراجویر ناوچەیلر دویای زەویلەرزەی تونیگ کە شەفەق ئمڕوو چوارشەممە، داد لە خوەرھەڵات رووسیا.

ئەو زەویلەرزە کە تونیەگەی لە 8.7 پلە لەبان پەیمانەی ریختەر رەد کرد، داد لە وەرانوەر کناراوەیل دوورگەی كامتشاتكای رووسیا، و دویای ئەوە تسونامی ئەرا 4 مەتر بەرزەو بوی، کە پسپۆڕەیل رووس وتن: بە گەنترینە لەماوەی دڵیان ساڵ.

وەرپرسەیل لە رووسیا وان تسونامی زەرد وە بینایەیل رەسانیە، و عیسا ئاگاداری و چووڵکردن فراوانیگ جیوەجی بکەن، لە ناوچەیلیگ جویر دوورگەیل تاوای و ئەندەنووسیا، و فەرمان چووڵکردن فرەی کناراو خوەرھەڵات ژاپۆن دریا، کە وەرجەیە لە ساڵ 2011 لەوەر زەویلەرزە وەتسونامی نیمچە ویرانیگ بوی.

دەسەی وەشکین جیولۆجی ئەمریکی وت: زەویلەرزەگە وەقویلی 19.3 کیلومەتر بەسەر و سەنتەری وەدویری نزیکەی 119 کیلۆمەتر لە شار "بتروبافلوفسك-كامتشاتسكی" روەسیا بویە کە شمارەی دانیشتگەیلی رەسێدە التي  165 هەژار کەس.

کەسیگ لە خەڵک شار  "بتروبافلوفسك-كامتشاتسكی" وت: زەویلەرزەگە وە یەواش دەسوەپی کرد ئمجا تونەو بوی، و تا چەن خوەلەکیگ وەردەوام بوی، منیش لەو بینا دەرچگم کە نزیکبوی بڕمێد.

لەلای خوەییش، ئۆليج ميلنيكۆڤ وەزیر تەندروسی لە ناوچەگە وت: کەسەیل فرەیگ داوای دەسمیەتی پزشکی کردن،و بەشیگیان مەوقەی تەقەلای قورتاربوین زەخمدار بوین، و یەکیگ لە پەنجەرەو خوەی خستیە، و زنیگیش لەناو بینای فرۆکەخانە نووەگە زەخمدار بویە.

  وەزارەت فریاکەفتن رووسی وت: ئاو تسونامی بەشەیلیگ لە بەندەر شار  "سيفيرو-كوريلسك" لە "سخالين" پووشێد، و کارخانەیگ ماسی و ناوچەگە لە مەردم چووڵ کریا، و هیچ زەخمدار رخباریگ یا مردنیگ توومار نەکریاس.

ئاگادارکردن ناودەوڵەتی 

سیستەم هوشداریکردن لە تسونامی لە ئەمریکا هوشداری لە تسونامی رخباریگ لە ماوەی سێ ساعەت ئایندە کرد، و مەزەنە کرد بەرزی شەپوول لە بەشیگ لە کناراوەیل رووسیا و ئیکوادۆر لە 3 متر زیاتر بوود ، و لە ژاپۆن و هاوای و چیلی و دوورگەیل سەلمان ناوەین یەک تا سێ مەتر بوود. 

دۆناڵد ترەمپ سەرۆک ئەمریکا لە پۆستیگ لەبان سۆشیال میدیا وت: ئاگاداری ئەرا دانیشتگەیل هاوای و ئەلاسکا و کناراوەیل زەریای ئارام ئەمریکا دەرچگ، وتیش: ژاپۆنیگ ها ریەو.

  دەسەڵاتەیل هاوای فەرمان چووڵکردن ناوچەیلیگ کناراوی دان، و داوا لە مەردم مردن بچنە شوینەیل بەرزیگ با لە قاتە بانەیل بمینن، و هوشداری لە تسونامی ویرانکەر دان.

 گورجەوبوین زەویلەرزە لە پشتین ئاگرین 

 "كامتشاتكا" کەفێدە ناوچەی "پشتین ئاگرین" لە زەریای ئارام، کە ناوچیگ جیولۆجی گورجە زەویلەرزەیل گەورە و هەڵپەوقیان گڕکان وەخوەی دوینێد، و ئاکادیمیای زانستەیل رووسی دووپات کرد کە ئی زەویلەرزە تونترینە لە ناوچەگە لە ساڵ 1952ەو تا ئیسە.

 دانيلا تشيبرۆف، خانمە وەڕیەوبەر بەش "دەزگای جیوفیزیک" لە كامتشاتكا، دیاری کرد کە تونی لەرزەگە بەرز نەویە،و هیمان تەکان دویای زەویلەرزە وەردەوامە وەلێ مەزەنە نیەکەێد تونترەو بوون.

ئامادەباشی لە ژاپۆن 

دەزگای کەشناسی ژاپۆن هوشداری بەرزەو کرد، و مەزەنەی تسونامی وە بەرزی 3 مەتر کرد وە درویژایی کناراوەیل بان زەریای ئارام، و داوا لە دانیشتگەیل کریا پەنا وەرەو شوینە بەرزەیل بوون.

 گرتە ڤیدیۆیلیگ نە لەلای ئێزگەی ژاپۆن بڵاو کریا، نشان دان دەیان کەس پەنا وە بان خانگ بینایەیل لە دوورگەی هوكايدو بەن، و بەلەمەیل راوەماسی لە بەندەریل دەرچگن.

کۆمپانیای کارەبای تۆکیۆ وت: ویستگەی ئەتۆمی فوكوشيما چووڵ کردگە، و تا ئیسە هیچ زەخمدارییگ یا زەرەدیگ توومار نەکریاس.

چووڵکردن ویستگەی ئەتۆمی 

کۆمپانیای تيبكو کە ویستگەی ئەتۆمی فوكوشيما لە خوەرھەڵات ژاپۆن خەێدە کار، وت: گشت کارمەنەیل ئی ویستگە کە لە ساڵ 2011 کەفتە وەر رویداویگ ئەتۆمی چووڵی کردن، لەوەر رخداری تسونامی لە ئەنجام ئەو زەویلەرزەی گەپە.

قسەکەر تيبكو ئەرا ئاژانس فرانس پرێس وت: گشت کارمەن و فەرمانبەرەیل دەرکردیمن.

یەکەمین تەکان تسونامی رەسیە دوورگەی هوكايدو لە باکوور ژاپۆن، و بەرزیەگەی رەسیە 30 سانتیمەتر وەگورەی دەزگای ئێزگە و تەلەڤزیۆن ژاپۆن "یون ئێچ كای".

دەسەگە هوشداری دا کە شەپوول تسونامییگ ترەک تیەێد و شایەت فرە بەرزترەک بوود، و ئاژانس زەویلەرزەناسی ژاپۆن مەزەنە کرد تسونامی وە بەرزی 3 مەتر وەدرویژایی کناراوەیل 

باکوور و خوەرهەڵات تا باشوور ئەلاسکا باێد.