لە یەکیگ لە توێژینەوە نووەیل، رەسیە ئەو ئەنجامە ک گیرهاتن گەرمی جەهان زیاتر لە یەک لەبان پەنج مرۆیایەتی خەێدە وەر گەرمای فرەیگ، ک هاتێ تا کۆتایی ئی سەد، رخیگ لەبان ژیان دروس بکەێد. 

گەرمبوین جەهان نیگەرانی جەهانی روس کەێد، ک وڵاتەیل جەهان کەفتنەسە ژیر کاریگەرییگ ک فرە زیایەو بوود، و خەرج ئابووریی زیاتر لە جاران بویەسە دیاردەیگ، ک تایبەتە وە پارەی مرۆیەگەی، هالە بەرزەوبوین، و هەڕەشە لە کارەساتیگ لە سەدان ملیۆن کەس لە جەهان کەێد.

توێژینەوەگە ک لە گوڤار Nature Persistence بڵاو کریاگە، ئاشکرا کردگە ک پلەی گەرمی روی جیهان تا ساڵ 2100،  2.7 پلەی سەدی بەرزەو بوود، وە بەراورد وە سەردەم وەرجە پیشەسازی.

 تا ئەو مەوقە، دوو ملیار کەس وەدەس گەرمبوین جەهانی ناڵێد، یەیش لە ئاسوودەیی کەشوهەوا دویرەو خەێد، ک  هەزاران ساڵە ری وە مرۆیایەتی داگە تا گەشە بکەێد.

فرەی وڵاتەیل تویشهاتگ

توێژینەوەگە هوشداری داگە لەوە ک بڕیگ وڵات کەفنە وەر چارەنویسیگ کارەساتبار، لە شەپۆل گەرمای مەرگبار، جویر هیندستان، نەیجیریا، ئەندەنوسیا، فلیپین و پاکستان، وتیش: زیاتر رخەگە کەفێدە ناوچەیل بان کڕ ئیستوایی.

لەو شوینەیلە ک پلەی گەرمی بەرزەو بوود، هاتی مەرگبار بوود، وە مدوو ئەو تەڕیە ک نیەیلێد لەش ئایەم خوەی سەردەو بکەێد، و لە گەنترین سیناریۆ، وەگەرد هەسیاری کەشوهەوا وەرانوەر گازەیل گیرهاتن گەرمی، زیاتر لەوەگ مەزەنە کریایوێد، پلەی گەرمی جەهانی 3.6 پلەی سەدی بەرزە بوود، و نزیکەی نیمەی دانیشتگەیل جەهان کەفنە دەیشت ژینگەی کەشوهەوای گونجیاگ.

شارەزایل هوشداری دەن لەوەگ ک تا ئیسە گەنترین رەوشیگ ها ریەو، هەرلیوا پلەی گەرمی بەرزی پەیمانەیی کاریگەری لەبان سەدان ملیۆن کەس دیڕێد، و کاردانەوەی مەرگبار بوود، و بەش فرە فرەیگ کەێدە ناوچەیگ نائاسایی ئەرا ژیان، یەیش کردەوەی هەڵەپەڵەی ناودەوڵەتی خوازێد، ئەرا چارەکردن ئەو کارەساتە ک وەسەر زەوی و دانیشتگەیلی تیەێد.

جەهان کەفتیەسە کەنار چاڵیگ

 ئەیمەن هەیسەم قەدوری، شارەزای ژینگە و ئەندام یەکێتی ناودەوڵەتی ئەرا مقیەتیکردن سروشت ئویشێد: "گەرمبوین جەهان باوەت توێژینەوەیل ئاڵشتبوین کەشوهەواس، بەرزەوبوین وەردەوامی پلەیل گەرما لە ماوەی دوو دەیەی گوزەشتە و شکانن دیاریکەرە جەهانیەیل ها زیایبوین". لە ساڵیگ زیاتر تەقەلایل زانستی ئەرا لێکۆڵینەوە لە کاریگەریەیل لەی بەرزبوینە کریەێد."

 وتیش: "پانێل ناوەین حکومەتەیل ئەرا ئاڵشتبوین کەشوهەوا (IPCC) لە ڕاپۆرتەگەی ساڵ 2019  راگەیانیە؛ جەهان وەرەو رەدبوین پلەی گەرمی 1.5 پلەی سەدی چوود، ک ئەو سنوورە رێکەفتن پاریس لە ساڵ 2015 دیاریی کردگە، ئەرا بەرزەوبوین ڕێژەی 1.5 پلەی سەدی پلەی گەرمی وە سنوور گەرمبوینی جەهان لە ساڵ 2050."

ئەگەر ئەوە هەس، وە قسەی قەدوری، "ئی ڕێژە تا کۆتایی سەدەس، واتە لە ساڵ 2100و بەرزەوبوین بڕەسێدە زیاتر لە 2 پلەی سەدی، یەیش رخیگ لەبان بیوەیی 70% خەڵک دروس کەێد، لەڕێگەی سەختەوبوین ئانجامەیل پرۆسەی ئاڵشتبوین کەشوهەوا، لە هشکەساڵی سەختیگ لە لایییگ و لافاویگ واراناوی لە لاییگتر، ئاو شیرین و بیتاوانایی ئایەم لە دابینکردن گرنگترین توخمەیل ژیان، ئاوارەبوین لەو ناوچەیلە ک بەرزەوبوین پلەی گەرمی بوودە  نەگونجایاگ داکاسیان مەردم، وەرەو ناوچەیلیگ هوونکتر.

هەمیش وت: "توێژینەوەگە، ک لە چوارچوو گوڤار Nature Sustainability، باس ئەوەیش کرد ک  رەدبوین لە ئاست 1.5 پلەی سەدی بویەسە چشتیگ راسی، و جەهان وەرەو 2.7 پلەی سەدی چوود لە کۆتایی سەدە”.

ئویشیدێش: "وەی شیوە زیاتر لە یەک لە پەنج دانیشتگەیل جەهان کەفنە پلەی گەرمی،  ک پەک جموجویل ئایەم خەێد، و رەسێدە مردن.

چوین جەهان یتوەنێد لە کاریگەریەیل گیرهاتن گەرمی لا بیەێد یا کەمیەو بکەێد؟ 

مەزەنەیل نشان بەرزەوبوین پلەی گەرمی ساڵانە لە 13-25 پلەی سەدی دەن، ک گونجیاگترین پلەی گەرمای ئایمە، تا بڕەسێدە  29 پلەی سەدی، واتە کەمەوبوین ئاست کەشوهەوای گونجیاگ، دوو ملیار کەس خەێدە مەترسی، و ئەراوە بایەتە ئی کارەیلە بوود: 

خەسەوکردن تەقەلایل جەهانی  ئەرا سنووردارکردن گیرهاتن گەرمی و گلەوداینی ئەرا ئاست پلەی گەرمی 1.5 پلەی سەدی ک لە ساڵ 2015 لە رێککەفتن کەشوهەوای پاریس پەسەن کریاگە، تاکە رییگە ئەرا ڕزگارکردن سێ لەبان چوار لە دانیشتگەیل جەهان تا نەکەفنە وەر پلەی گەرمی بیوینە، ک لە توومارەیل کەشوهەوا توومار نەکریاگە.

جیوەجیکردن ڕێککەفتن کەشوهەوای پاریس  پابەندبوین وڵاتە پیشەسازییە گەپەیل خوازێد، وە سەرۆکایەتی ئەمریکا، چین و هیندستان، وە کەمکردن تەکان گاز گەرمکەر ک لە ئەنجام کارەیل پیشەسازی دروس بوود، وەگەرد گورجکردن کار سندوق "لەدەسچگن و زیانەیل" ئەرا پاڵپشتیکردن زیانلیکەفتگەیل وڵاتەیل و چارەسەرکردن کاریگەرییەیل ئاڵشتبوین کەشوهەوا لە وڵاتەیل ئەوزەڵکردگ، وەتایبەت ئەوانەگ دەسیگ  لە کار گیرهاتن گەرمی نەیرن.

گرنگی لویتکەی COP 28

بایەتە وەزوی دەسوەپی بکریەێد،  وەگەرد سنووریگ وەختانە ک لە مەوقەی لویتکەی بانان کەشوهەوا لە ئیمارات، COP28، رەد نەکەێد، و با لویتکەی چەوەڕی کریاگ بوودە خاڵیگ وەرەو  کەشوهەوایگ ئارامتر ئەرا نەوەیل هاتگ.