شەفەق نیوز/ سەنویسەر وەرین سایت ڤۆکس ئەمریکی عەزرا کڵاین، چەوپێکەفتنیگ وەگەرد بیڵ گیتس ئەنجام دا، ک میلیاردێر جیهانی وەناوبانگیگە، خاوەن دامزراوه گیتس خەوەریە، وە بونەی مەزەنەی خوەی ئەرا ڤاڕێۆس کۆڕۆنا، وچە هاپشتی، وباس لە تومەتبار گیتس کریا ک خوەی یەکەمین کەس بویە ک ڤاێڕۆسەگە مەرەقەز کردیە، و رای خوەی وە رێکخراو تەندروسی جیهانی و سپۆنسەرەگەی، و دەرفەتەیل دروس کردن ئی ڤاێڕۆسە.
کلاین گفتوگوەگەی وە پرسیاریگ کۆنە لە ٢٠١٥ لە گیتس پرسیەسەی دەس وەپی کەێد، ک لە چە فرە ترسید؟
لە وەخت خوەی گیتس وە باس کردن لەبان نەخشەی مردن لە سەدەی بیس وڵامی دایۆد، ک رێژەی مردن لەتی بەرزەو بی، وەبونەی جەنگ جیهانی یەکەم، ،و یەک بەرزەوبوین تر ك لە جەنگ جیهانی دووەم هاته وه‌رچه‌و، وەلی لەناوبەینیان بەرزەوبوینیگ گەورە دیاردا، ئەویش پەتای فلاوەنزای ئیسپانی ساڵ ١٩١٨بوی، ک نزیکەی ٦٥ مەلیۆن کوشت،و مەترسی گەورای گیتس لە فلاوەنزەیگ جوی ئەوە بی، ئی جیهان فرە جیهانگیرمانە بدڕێد، گیتس نمونەیلیگ سپۆنسەر کرد، ئی سینارۆە وە وردەترین شیوە بارێدە وەر چەو.
وە چەن روژیگ پەتا وەڵاوە بودە گشت سەنتەر مەدەنیەل جیهان، وە چەن مانگیگ دەها مەلیۆن مرێد.
ئەیە پێشبینی گیتس بوی، وهەوڵ دا هوشدار جیهان بکەێد، کۆنگرە و چەوپێکەفتن میدیایی رێک کرد، لە گۆڤارەیل پزشکی نویسان، پێشنیارەیل سیاسی دا، مەلیۆنها خەرج تویەژینەوەیل ئه‌را چارەسەر کرد، وەلی شکست هاورد، و ڤاێڕۆسەگە هات، و هویچ ئامادە نەویمن، ئیسە هایمنە ناو گشت رویداوەیل ک لەدویای شەوەگەی (کابووسەگەی) گیتس هات .
گیتس دووارە رینما دا وە دامزراوەگەی، و ئه‌را پشتگیری وە بەرخودان جیهانی دژ وە ڤاێڕۆس کۆڕۆنا سەدها مەلیۆن دۆڵار تەرخان کرد، و وتاریگ دریژ بڵاو کرد ك وە وردی دیار کەێد وەوەگ زانیمنەی، و ووەگیش نێزانیمنەی لە باوه‌ت ڤاێڕۆسەگە، وئەو نەخوەشیەگ لەلی بودەو، وچە بایەسە دروس بکەیمنم و بڵاو بکەیمن، تا بایمنەو ئەرا هاڵ سروشتیمان.
گیتس روژ جومعە یەکەم مانگ ئایار، باس لە لێکۆڵینەوەی ئەی پرسیارە کرد، بیجگە بڕیگ لە پرسیارەیلیگ تر، وەلی وەرجە گشت چشتیگ، خوەی خوازێد پرسیاریگ لەلی بکریەد، وە پێچەوانەی ئەو پرسیارەگ ساڵ ٢٠١٥ لەلی کریا.
چەوڕی چەید؟
چ مەزەنەیگ دیرید دویای لەناو بردن ڤاێڕۆس کۆڕۆنا؟
کڵاین: لە ٢٨ شوبات، لە گۆڤار ( نیو ئینگلاند) نویسانید ک رەفتار کۆڤید – ١٩ مینیگە ئەو هۆکار نەخوەشیە ک گشت سەد ساڵیگ تویشی تیەیمن، یە دوو مانگە وەپی بچود، ئایا ئەوەگ لەو وەختەو هوکارەی بیمنە تەنیا یا فرە نیگەران بویمن یا کەم؟
گیتس: وەداخەو، نەخوەشیەگە رەسیە قۆناغ ئەوزەڵبوین بنەڕەتی، لە فرەترین شوون ئۆرۆپا و ئەمریکا، ئەرایە هەژمار قوربانیەیل ئەورا لە پێشبینیم فرەترە، هیمان خەریکە هوکارەی چوینیەتی تاقیکردن بویمن لە ئەمریکا، شمارەگانیش گەورە کریەن لە دیاری کردن ئەو شوینەگ هایمنە تی؛ چوینکە گرنگی نیەیمنە کەسەیل شایسته، ئەنجامیش لە وەختەیل گونجیاگ وەدەسمان نیەکەفێد، ئەراوە چشتەگان وەرده‌وام تیکەڵن، راستی یه‌سه ک کەرەنتینەی کۆماڵایەتی هەژمار توویشهاتگه‌یل کەمەو کەێد، تەنیا شمارەیلیگ پزشکیە، وەلی ئەوەیش نرخ گەورایگ دیرێد.
کڵاین: لە ساڵ ٢٠١٥ باس لە نمونەیگ کردیۆد، ک فلاوەنزایگ جوی ساڵ ٢٠١٨ شایەت ٣٣ مەلیۆن لە جیهان وەسێ مانگ بکوشێد، دیارنیە ئیمە رەسیمنە ئی شمارە، ئایا وەمەزەنەی تو ئی ڤاێڕۆسە پەتای بکوشیگ نیە جوی ڤاێڕۆس ٢٠١٨ ، تا چوینکە ئیمە کۆمەڵگای جیهانییمن، وە زویتر لە نمونە پێشبینیەگەد رەسیمنە خوەمانەو؟
گیتس: ئیمە نێزانیمن وەڕاسی ئەوەسە چە لە دەوڵەتەیل وەئەوزەڵهاتگ (نامیە) روی دەێد، ک فرەترین مەردم جیهان هاناویان، تویشهاتگەیل دیاری کریاگەیل ئەو وڵاتەیلە تا ئیسە فرە کەمن، وەلی ئەگەر یەک سحریگ لەناو ئەو کارە نەود، ئەگەر گەورایگ هەس ک فرەترین مردگ لەو دەوڵەتەیلە بود، چوینکە کەرەنتینەی کۆمەڵایەتی لەلایان ئاسان نیە، هیمان جاری وەخت ئەوە نیە وە دڵنیاییەو باس یەکلاییگ لەلی بکرێد.
کڵاین: وەرجە مانگیگ، پوشانن روژنامەوانیەگە نیگەرانم کرد، ک بەڕازیل وباشوور ئەفریقیا هانە وەردەم کارساتیگ، و هیندیش هەمان شیوە، وەلی کارەگە خراو نەوی، تو چەویشید؟
گیتس: یە بیەسە فرەترین کار نادیاریگ ئەرا من، خوەزگەو بڕیگ هۆکار بود، بیجگە ک ئەوان تاقیکردن وەگورەی مەردمەیل نەیرن، و مەردمیانیش ترسن وەپای خوەیان بچنە تاقیکردن، و ئەوانەیگ لە دەور جیهان گەشتیارن، ئایا کەرەنتینە کریەن، ئەرا بڵاوبوین ڤاێڕۆسەگە شایەت مانگیگ تر تواێد تا بڵاو بود لە شوینە گشتیه‌گان.
کڵاین: ئەوەیگ سەرسمم کردیە ک ئەرا شار نیۆیۆرک ئیسە هەر لێواس، و سان فرانسیسکۆ گشت کارەگان خستە ژیر کۆنتڕۆڵ؟ ئەگەر وڵامەگە بویە تەنیا کەرەنتینەگە، خو ئەرا فلۆریدا ک دویای ئەوە وە وەخت فرەیگ کەرەنتینە کرد و رێژەی مەردمی فرەترە خراوتر دیار نه‌یا؟ وهەمان چشت وەگەرد دەوڵەتە وەئەوزەڵ هاتگەیل، هەست کەم ک چشتەیلیگ هەس نیەدونیمنەی یا خاس پەیمانەی نیەکەیمن.
گیتس: لەوەخت دریژیگ، فلاوەنزا ساڵیگ لە ناوڕاس٤٠ هەزارکوشێد، و بڕفلاوەنزاگە ک لەلی نێزانیمن فرەیە، ئیمە نێزانیمن ئرا فلاوەنزا وەرزیە؟. ئەیە کاریگ فرە گیچەڵە ک لە سێ مانگ فرە ئەکتیڤ بود ودویای ئەوە تا نزیکەی نو مانگ چەومان لەلی نیەکەفێد، پەتا وە گرنگی نەوریاس جوی سەرەتان ونەخوەشیەیل دڵ، چوینکە ئەرا پلەیگ گەورا نەمەنیە لە دەوڵەتە دەوڵەمەنەیلەگە، یە بەش گەورایگە لە کارەیل دامەزراوەگەمان، کەفیمنە شوین ئەو چشتەیلە ک فرەترین مەردم کوشێد.
کڵاین: گرنگی دامەسە چشتیگ لەناو باوه‌ته‌گه‌د ک تو بەشیگ لەوەیگ نێزانیمنەی دیرید، چەس ئەو چشتە گەورا ک نێزانیمنەی و خوەزگە خوازی ک ئیمه بزانیمنەی؟
گیتس: وەرز و کارەگەری كەشوهەوا، دیارە ک پەتایگ لە پشت دەرەیل بەسیاگ وڵاوەبود خوەی بەشە گەوراگەی پەتایە، و مەنینمان لە شوینەیلیگ بەسیاگ جوی میتروو وەڕاسی خراوە ئەرامان.
ئایا ئەو کەسەیلە ک پەتا وەپیانەو دیار نیە فرە هەشمار نیەکریەن وە زەنجەیرەی پەتاگە؟. خاسترین لێکۆڵینەوە لەو باوەتەو لە سەنگافورە بوی، دیاریکرد ک ٦% پەتا لەڕی ئەوانەیگ وەپیانەو دیار نیە هات.