وه‌تايبه‌ت وه‌كوومه‌ڵگای كورده‌واريه‌وه . يه‌يش له‌لايگه‌وه ئه‌را رازيكردن وه‌رانوه‌ره‌گه‌ی و له‌لايگ تريشه‌وه ئه‌را ره‌سين وه ده‌سكه‌فت و به‌رژه‌وه‌ندييگ تر . وه‌ختيگيش توايم ئشاره‌ت وه تاريخيگ كوڵ ئی نه‌ريته بكه‌يم ، بايه‌سه ئه‌و راسيه له‌وه‌رچه‌و بگيرم ك تاريفه‌وداين مه‌عنای وه گه‌ورا زانين و قيمه‌تداركردن كه‌س وه‌رانوه‌ره . وه‌ل ئه‌وه‌يشا تاريفه‌وداين خوه‌ی له‌خوه‌ی به‌رزه‌وكردن كه‌سه‌گه‌و لايه‌نه‌گه بويه . بيگومان يه‌يش بويه‌سه كار فره‌يگ له‌تاكه‌يل و خيزان و ئه‌ندامه‌يل كوومه‌ڵگای جه‌هان .
سه‌ره‌تا ئی نه‌ريته له‌كوومه‌ڵگای كورده‌واری ئه‌را تاريفه‌وداين په‌رسگايه‌يل و ديارده‌يل پيرووز سروشت و ده‌وروه‌ر ده‌س وه‌پيكرد و دوياخريش ئه‌را پياگه‌يل دينی و خزمه‌تكاره‌يل په‌رسگا جيواز بويه تا بويه‌سه تاريفه‌وداين په‌يامبه‌ر و دووسه‌يلی و رابه‌ره‌يل دينی ، له‌شوون ئه‌وه‌يش تاريفه‌وداين سه‌رووك هووزه‌يل و تيره‌و ئێڵ و ميرو كه‌سايه‌تيه‌يل سياسی كورديش گرته‌سه‌وه . ئمجا شيوازه‌يل ئی ديارده له‌ناونی كه‌سايه‌تيه‌يل دينی و سياسی جياواز بويه . ئه‌را نموونه : كورده‌يل يه‌هوودی په‌يامبه‌ره‌گه‌يان وه گه‌وراترين و خاسترين په‌يامبه‌ر خودا زانستنه‌و له‌هه‌مان وه‌خت وتنه پيشه‌وايه‌يل و رابه‌ره‌يل ئيمه سه‌ر وه يه‌ك بنه‌ماڵه‌ی دينی و خاوه‌ن چه‌نه‌ها موعجزه‌ی خودايی بوينه ك هويچ كام له‌په‌يامبه‌ره‌يل تر ئه‌و موعجزه نه‌ياشتنه ، جوير ئه‌وه‌ك ( ئبراهيم) خريا ناو ئاگر نه‌مروود پاشای ئاشووريه‌يل و نه‌سزيا . (مووسا)يش ئه‌وه بوی (فرعه‌ون مسر)و له‌شكره‌گه‌ی خسته ناو ده‌ريای قرمزه‌وه‌و خنكيان . (سوله‌يمان) په‌يامبه‌ريش زوان گشت حه‌يوان و په‌له‌وه‌ر و گيانله‌وه‌ره‌يل ئاوی زانستگه ، وه‌لی په‌يامبه‌ره‌يل تر ئه‌و موعجزه‌يله نه‌ياشتنه .
له‌لايگ تريشه‌وه كورده‌يل مه‌سيحييش وه‌ختيگ تواسنه تاريف په‌يامبه‌ره‌گه‌يان (عيسا كوڕ مه‌ريه‌م) بيه‌ن ، وتنه وه‌رده‌وام ئويشيم ك عيسا وه موعجزه‌يگ خودايی هاته‌سه دونياو بيجگه ئه‌وه‌يش له‌وه‌خت په‌يامبه‌ريه‌گه‌ی نه‌خوه‌ش خاسه‌و كردگه‌و مردگيش زنگه‌و كردگه . په‌يڕه‌وه‌يل دين ئسلاميش ك تواسنه تاريف په‌يامبه‌ره‌گه‌يان بيه‌ن (محه‌مه‌د) سڵام خودا له‌لی ، وتنه په‌يامبه‌ره‌گه‌مان ئاخرين په‌يامبه‌ره‌يله‌و شانازی گشتيان بويه‌و ، وه‌ل ئه‌وه‌يشا خوداو فريشته‌يليش سه‌ڵه‌وات له‌دياری دانه . ئه‌يه‌و بيجگه ئه‌وه‌ك ئێزيديه‌يليش ( شێخ عوده‌ی كوڕ موسافير) و كاكه‌يليش ( سه‌ڵتان ئسحاق) وه خاسترين پيشه‌وايه‌يل تاريخ ئنسانيه‌ت زانستنه ، يه‌يش له‌وه‌ختيگ نيه‌وگ ئه‌وه له‌هوير بووه‌يم ك گشت په‌يامبه‌ره‌يل له‌لای خودا يه‌ك پايه‌و يه‌ك ريز و هيز داشتنه ، وه‌لی ئاسايی بويه هه‌ر يه‌كيگ له‌وانه وه‌ديارده‌يگ ك وه‌پی ئويشن موعجزه به‌شی درياويگ له‌لايه‌ن خوداوه . ئمجا وه‌ختيگيش تيه‌نه بان تاريفه‌وداين تاكه‌يل كورد وه‌ك سه‌رووك هووز و تيره‌و ميره‌يليان ، وتنه سه‌رووكه‌گه‌مان نموونه‌ی به‌خشنده‌يی و ئازايه‌تی و چه‌ونه‌ترسی و داوانپاكی و خوه‌شه‌ويسی بويه .
بيجگه ئه‌وه‌يش ئه‌گه‌ر باوگ تواسويگ تاريف كوڕه‌گه‌ی خوه‌ی به‌يگ ، وتگه : كه‌س كوڕ من نه‌ياشتگه‌و نه‌يريگ ، كوڕه‌گه‌ی من نموونه‌يگه له كه‌شخه‌يی و ريك وپيكی و له‌زيره‌كی و ئه‌قڵ و ئازايه‌تی و پاكی . يا دايگ وه‌ختی تواسگه تاريف دويه‌ته‌گه‌ی خوه‌ی به‌يگ وتگه : تويه‌ته‌گه‌م وه ته‌نيا ماڵيگ به‌يگه ڕييه‌وه‌و تويه‌نيگ وه‌ته‌نيا خواردن سه‌د كه‌س دروس بكه‌يگ . مه‌عنای ئه‌وه‌سه نه‌ريت تاريفه‌وداين له‌لای تاك و خيزانه‌يل كورد ئاشكراس ك ئه‌را به‌رزه‌وكردن لايه‌ن وه‌رانوه‌ر بويه ئه‌را رازيكردنی تا له‌وه‌رانوه‌ر ئه‌و تاريفه‌وداينه چشتيگ وه‌ربگريگ .