خه‌تيگ نيمچه‌ڕاس وه‌ره‌و رووژهه‌ڵات وه باكوور (ئه‌رزڕه‌ه‌م وپارس)ه‌وه گوزه‌ر كه‌يگ تا ره‌سيگه باشوور(ليناخان) له ئه‌رمينياو له‌وراوه خه‌تيگ راس تيه‌يگه خواره‌وه ، وه‌ره‌و باشوور رووژئاوای (هێريڤان) پايته‌خت ئه‌رمينيا و گوزه‌ر كه‌يگه رووژئاوای (نه‌نجه‌وان)و رووژهه‌ڵات (قه‌توور و شاخوور و رووژئاوای ده‌رياچه‌ی ورمێ و دوياخريش وه‌ره‌و رووژهه‌ڵات چووگه‌وه تا له(مه‌راخاته) په‌ڕێگه‌وه‌و تيه‌يگه خواروبه‌رزی (هه‌مه‌دان و نه‌هاوه‌ند)و ليژه‌و بووگ وه‌ره‌و رووژهه‌ڵات ئه‌را باشوور تاروسيگه رووژهه‌ڵات كه‌نداو ياخه‌ليج وه‌رانوه‌ر كوه‌يت له‌لای باشووره‌وه ك مه‌رزكوردستان ده‌سكه‌يگه‌پی وه‌ره‌و باكوور رووژئاوا ، وه‌لی له (هورمز)په‌ڕيگه‌وه‌و چووگه (به‌دره‌و جه‌سان و زرواتيه‌و مه‌نه‌لی و جه‌له‌ولاو كويه‌ی حه‌مرين تا فه‌تحه‌و شه‌رگات و موسڵ و ره‌ئسئه‌لعالين له‌ناونی شار(جه‌ران و ئۆرفا)و چووگه‌وه خوار (عه‌فرين و بان ئه‌سكه‌نده‌رونه) له‌توركيا .
روی وه‌ر كوردستان (٤٠٩٦٥٠كم چوارگووشه)س ، به‌شبه‌شه‌و كرياگه له‌ناونی (عراق و ئيران و توركياو سووريا) ، ئمجا ئه‌و مه‌رزه ك دانريا ئه‌را كوردستان كه‌فيگه بان ئی ده‌وڵه‌ته‌يل ناوبرياگه ، ئی مه‌رزه شوون نيشته‌جی كورده‌و شماره‌ی كه‌ميگ له‌بيگانه له‌تی ژيه‌ن و زوورم مه‌ردمه‌گه‌ی كوردن و تويه‌نيم وه به‌ڵگه‌ی تاريخی ئسپات روی وه‌ر كوردستان بكه‌يم :-
١- مه‌رز كوردستان له‌باشوور رووژهه‌ڵات چووگه بان كه‌نداو ، جوير ئه‌وه‌ك (ئبن به‌تووته)ی گه‌شتكه‌ر وه‌ناوبانگ چه‌رخ هه‌يشتم كووچی باسی كردگه و سه‌ردان چه‌ن ناوچه‌يگ كردگه وه‌ك شاره‌يل (رامز هزته‌ر)و(ته‌ی)و باس له‌وه كه‌يگ و ئويشيگ زوورم نيشته‌جايه‌يل ئی شوونه‌يله كوردن .
٢- مه‌رز كوردستان له‌باشوور رووژئاواوه چووگه لای ئه‌سكه‌نده‌رونه ، جوير ئه‌وه‌ك (مه‌نده‌ر مه‌عری) له‌كتاوه‌گه وه‌ناو ( العره‌ب والاكراد) باسه كردگه‌و دگان وه‌ئه‌وه نه‌يگ ك له‌لای ئه‌سرين چه‌ن ئاواييگ كوردنشين هه‌س و هه‌مان وه‌خت تا ناوچه‌يل (به‌دره‌و جه‌سان) و جه‌وه‌ڵ (حه‌مرين) كورد له‌تی نيشته‌جی بويه‌و ، وه‌ل ئه‌وه‌يشا وه جه‌وه‌ڵ حه‌مرين وتنه (جبل كورد) يا جه‌وه‌ڵ كورد .