نه‌هیشتن ورسێتى و خراوبوین باروه‌زع ئاوى عیراق وه‌ل وڵاته‌یل هاوسا له سایه‌ى دروس كردن به‌نداوه‌یل توركى و سوورى فره‌یگ ، ئه‌وه بیجگه كووچكردن خه‌لك ئاوایى و ده‌یشته‌كیه‌یل وه‌ره‌و ناو شاره‌یل و وه‌جى هیشتن زه‌وى و زار كشتوكاڵییان، له هه‌مان وه‌خت شیوایشیو بارووه‌زع ئاسایشى و سیاسى له وڵاته‌گه ك خه‌راوى فره‌یگ وه‌خوه‌یه‌و دوینى.
له‌باوه‌ت ئى مه‌ترسیه‌یله، دكتۆر تالب موراد ڕاوێژكار یا مستشار ئاسایش خوراكى سه‌رۆكایه‌تى حكوومه‌ت هه‌رێم كوردستان له جوواو پرسیاریگ ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق وت:" مه‌سه‌له‌ى ڕه‌سین وه ئاسایش خوراكى و دابین كردن مادده‌یل خوراكى له داهات خود كوردستان و عیراق له‌ى وه‌خت حازریه كار مه‌حاڵیگه، چوینكه ئیمه وه‌شیوه‌ى گشتییگ ك ڕه‌سیده زیاتر له 80% پشت وه مادده‌یل خوراكى هاورده به‌سایمنه ك له ئه‌ودیم ده‌ریا و ئۆقیانووسه‌یل جه‌هانه‌وه ئه‌رامان كلى كه‌ن، ئه‌وه بیجگه ئه‌و گیروگرفته ك تایبه‌ته وه به‌ش خوراكى و هاوردن مادده‌گانى له ده‌یشت وڵاته‌و ك خه‌رجه‌گه‌ى ڕه‌سیده ساڵانه 6 ملیار دۆلار".
ئاماژه‌یش وه‌وه دا ك :" خاوه‌ن بڕیاره‌یل له عیراق و كوردستانیش مه‌سه‌له‌ى ئاسایش خوراكى وه كه‌متر له ئاسایش نیشتمانى نیه‌زانن، ئیسه‌یش ئیمه ڕوى وه‌ڕوى گیروگرفته‌یل فره‌یگ هاتیمنه گرینگترینیان كێشه‌ى ئاوه، وه‌لى له‌بان ئه‌وه‌یشه‌وه عیراق بڕیگ ئاو دیرید ك به‌ش كار كشتوكاڵى كه‌ید، هه‌رله‌یوا زیاتر له 60% له ئاوه‌یل كوردستان وه‌ڕیگه‌ى ئاوه‌یل دیجله و فوراته‌و نیه‌تیه‌ن، به‌ڵكوو به‌رهه‌م خود كوردستانه، ئه‌وسایش كوردستان نان بده‌ر عیراق بوى له‌و مادده‌یل خوراكیه ك دابینى كردیاد، وه‌لى ئیمڕوو تویش گیروگرفت گه‌ورایگ هاتیه له ئاسایش خوراكى".
له‌باوه‌ت هووكاره‌گان كێشه‌ى ئاسایش خوراكى و چاره‌سه‌ركردنیان تالب موراد وت :"ئى مه‌سه‌له دابین كردن چه‌ن خاڵیگ تواید جوور ئه‌یانه‌ى لاى خواره‌وه:
یه‌كم: ئه‌وسا ئاوایى له عیراق یه‌كه‌یگ به‌رهه‌مهاوردن بوى وه‌لى ئیسه بویه‌سه یه‌كه‌یگ خه‌رجكه‌ر یا (ئستهلاكى)، له‌وه‌ر ئه‌وه بایه‌سه ئاواییه‌گان باریه‌نه‌وه ئه‌را ئاست جاران.
دویم: وڵاته‌یل پیشه‌سازى له ئۆروپا 50% له بودجه‌گانیان ئه‌را پشتگیرى كردن له كشتوكاڵ ته‌رخان كه‌ن، وه‌لى وه‌داخه‌وه چ له هه‌رێم و چ له عیراق پشتگیرى كردن له كشتوكاڵ له 2 یا 3% زیاتر نیه له بودجه‌ى ده‌وڵه‌ت و یه‌یشه هویچ چاره‌سه‌ریگ په‌یا نیه‌كه‌ى ئه‌را خاسسازى كردن له‌ى بواره.
سێیم:بایه‌سه یه‌واش یه‌واش ملله‌ت عیراق ئاماده‌بكریه‌ید ئه‌را ئه‌وه‌گ واز بارید له پشت به‌سانن وه به‌ش خوراكى یا (حصه تموینیه).
چوارم: پله وه‌پله كه‌مه‌وكردن هاوردن مادده‌یل خوراكى، چوینكه نیه‌ود وه یه‌ى جار سنوور له ڕوى كاڵایه‌یل خوراكى بووه‌سیه‌ید چوینكه ئه‌یه بووده مایه‌ى ڕویداین ورسێتى و گرانى(مجاعه) له گشت ناوچه‌یل عیراق؛ ئینجا له‌وه‌ر ئه‌وه هویر له به‌رهه‌مهاوردن خوراك و ئاسایش خوراك بكریه‌ید و بووده یه‌كم ئه‌رك سه‌رشان ملله‌ت و حكوومه‌ت.
په‌نجم: گیروگرفت ئاو، ئى گیروگرفته یه‌كیگه له گرنگترین گیروگرفته‌یل كاریگه‌ر له بان ئاسایش خوراكى، چوینكه عیراق هویچ ڕیككه‌فتننامه‌یگ وه‌ل وڵاته‌یل هاوساوه نه‌یرید له باوه‌ت به‌شه‌گه‌ى له ئاوه‌یل دیجله و فورات.
له كووتایى قسه‌گانى دكتۆر تالب موراد ئاماژه وه‌وه دا ك :" خه‌راو بوین بارووه‌زع كشتوكاڵ له عیراق دره‌و 40 ساڵ له سیاسه‌ت ڕژیم وه‌رین بوى ك هه‌رچى ئاوایى و كانى و سه‌رچاوه‌یل ئاوى و هۆره‌یل و هه‌ردوگ ئاو دیجله و فورات ویران كرد، و خاسه‌وكردنیانیش كار ئاسانیگ نیه چوینكه وه‌خت فره‌یگ تواید".