ده‌رچوو چ نیر چ ما بوو)، تاریخ كویه‌ن و تازه‌ى پڕ له‌شانازى و گه‌ورایى ملله‌ته‌گه‌مان، لاپه‌ڕه‌یل ته‌ڵایى وه‌ناو ده‌یه‌ها ژن هه‌ڵكه‌فتگ كوردمان له‌گشت مه‌یدانه‌یل ڕازانه‌سه‌وه‌و هه‌ر یه‌كیگ له‌لیان له‌مه‌یدانیگ نه‌خش به‌رز و گرینگ یاموهم دیه له‌خزمه‌تكردن و وه‌رگیریكردن له‌كورد و كوردستان، له‌زانست و زانیارى، له بنیاتناین شارستانى، له‌وانه‌یش شازایه‌و میرزایه‌و سه‌ركرده‌و شاسوار ئازاو چه‌ونه‌ترس و شووڕشكار و پیشمه‌رگه‌و فه‌رمانڕه‌واو زاناو داناو سیاسه‌تمه‌دار و شاعر و نویسه‌ر و ئه‌فسه‌ر و مامۆستاى زانكۆ .... تا ڕه‌سیگه په‌رله‌مانتار.
ئه‌گه‌ر بایگ و سه‌فه‌رنامه‌و یادگارى و نویسانن و كتاوه‌یل ئه‌و گه‌شتیار و كوردناس و بازرگانه‌یل بیگانه بخوه‌نیمنه‌وه ك هاتنه‌سه كوردستان و له‌هه‌مان وه‌خت وه‌چه‌و خوه‌یان ده‌ور و هه‌ڵسووكه‌فت ژنه‌یل كورد دینه، وه‌گووره‌ى وژدان له‌بانیان نویسانه‌و گشتیان جه‌خت له‌بان ئه‌و راسیه كه‌ن ك ژن كورد نموونه‌ى ژنه‌یل ڕووژهه‌ڵات ناوڕاسه‌و له‌ژنه‌یل تورك و فارس و عه‌ره‌ب ئازادترن و له‌گشت مه‌یدانه‌یل شان وه‌شان پیاوه‌یل خه‌بات و خزمه‌ت كه‌ن و له‌وه‌رگیرى و جه‌نگیش له‌جه‌هان بى وینه‌ن.
یه‌كیگ له‌و ژنه‌یل ناودارمانه، میرزایه(قه‌ده‌مخه‌یر)نه‌مره، ك دویه‌ت ئازاو گه‌ورا سه‌ركرده‌یگ شووڕشكار و هه‌ڵكه‌فتگ كورد بوى، سوارخاس ئازاو چه‌ونه‌ترس بوى، كورد و كوردستانپه‌روه‌ریگ كه‌موینه بوى، كوردستان له‌لاى له‌گیان و ژیانى شرینتر بوى. ئومید و ئاره‌زووى ئه‌وه بوى ك كوردو كوردستان له داگیركه‌ره‌یل ڕه‌گه‌زپه‌رس و بى وژدان قورتار بكا. له‌وه‌ر خاتر وه‌دیهاوردن ئى ئامانج پیرووزیشه له كوشتن و مردن سڵ نه‌كرد، دى زوڵم و زوور و ناهه‌قى و چه‌وسیان كورد له‌لایه‌ن شاى ئیران ڕه‌زاشاى په‌هله‌ویه‌وه قه‌بوول نه‌كرد، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش (كه‌م بژیه‌و سه‌ربه‌رز بژیه) له‌ژیان ژیرده‌سى و چه‌وسیان وه‌پى خوه‌شتر بوى، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش چه‌ك كوردایه‌تى و مه‌ردایه‌تى كرده شان و له‌ناوچه‌ى لوڕستان له‌ڕووژهه‌ڵات كوردستان بانگه‌واز ڕاپه‌ڕین و شووڕ داو تواس سه‌روه‌خوه‌یى لوڕستان ئاشكرا بكا. ئه‌و شووڕشیشه هاو وه‌خت بوى وه‌ل شووڕشه‌گه‌ى سه‌ركرده‌ى ملله‌ته‌گه‌مان (سمكۆ شكاك)و شووڕش ئه‌زه‌ریه‌یل له‌ئیران. ئمجا وه‌به‌راورد وه‌ل دویه‌ته سه‌ركرده‌ى شووڕش فره‌نسا(ژاندارك) له‌دژ ئنگلیزه‌یل داگیركه‌ر وڵاته‌گه‌ى، قه‌ده‌مخه‌یر كورد فره له‌ئه‌ویش ئازاتر بوى، وه‌لى هه‌ردوگیان وه نامه‌ردى له‌ناو بریان.
قه‌ده‌مخه‌یر ، دویه‌ت میر(قه‌ند قه‌ڵاوه‌ندى)یه، ك یه‌كیگ بوى له میره‌یل میرنشین لوڕستان بویچگ له‌هووز لوڕ فه‌یلى، ك ناسریانه وه ئازایایى و چه‌ونه‌ترسى و خوه‌شه‌ویسى و دڵسووزییان ئه‌را كورد و كوردستان.
قه‌ده‌مخه‌یر له‌كووتایى سه‌ده‌ى 19 یا له‌سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى 20 هاته‌سه دونیا، دویه‌تیگ جوان و باڵابه‌رز و ئازاو داناو هویرتیژ بوى، جوانى و سوارخاسى و ئازایه‌تى و كوردستانپه‌روه‌ریى بویه مایه‌ى چه‌نه‌ها شعر و گوورانى، وه‌تایبه‌ت وه‌زوان فه‌یلى، ك تا ئمڕوویش قه‌یرى له‌و گوورانیه‌یله ك له‌بان قه‌ده‌مخه‌یر وتریانه له‌بان زوان فه‌یلیه‌یل هه‌ر مه‌ندگه ك باس له‌ئازایى و شووڕشكارى قه‌ده‌مخه‌یر كه‌ن.
له‌ساڵ 1925، ڕه‌زا شاى په‌هله‌وى وه‌ناهه‌ق و فه‌ن وفیڵ و ناڕه‌وا، دویا میر میرنشین لوڕستان بویچگ له‌ناوبرد، ك ئه‌ویش (شامرادخان) براى قه‌ده‌مخه‌یر بوى. ئمجا ئه‌و ناهه‌قى و نامه‌ردى شاى ئیرانه بویه هووكار تویڕه‌یى و قینگرتن قه‌ده‌مخه‌یر و په‌یمان ئه‌وه دا هویچ زوڵم و زوور و ژیرده‌سییگ قه‌بوول نه‌كاو نه‌یلیگ وڵاته‌گه‌ى بووگه تیكه‌ى ئاسانیگ و شاى ئیران قویتى به‌یگ .
قه‌ده‌مخه‌یر له‌ماوه‌ى كه‌میگ تویه‌نست له‌شكر خاسیگ له‌فه‌یلیه‌یل دروس بكاو بانگه‌واز راپه‌ڕین و شووڕش داو خوه‌یشى بویه سه‌ركرده‌ى شووڕشه‌گه‌و تواست سه‌روه‌خوه‌یى لوڕستان ئاشكرا بكاو بنه‌وباره‌گاى شووڕه‌گه‌یشى كویه‌یل به‌رز لوڕستان بوى. ئمجا چه‌نه‌ها جار وه‌ك شیر په‌لامار له‌شكر ڕه‌زا شا دان و زه‌ره‌د فره گه‌ورایگ وه‌پى ره‌سانن و چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نى و ئابڵووقه‌ى فره‌یگیش بویه ده‌سكه‌فتیان، ئمجا شاى ئیران تواس ئه‌شره‌ته‌یل كوردمان وه پویل و پایه بخه‌ڵتنیگ و بخه‌یگه‌یانه ژیرده‌س خوه‌ى و به‌یگه‌یانه گژ شووڕشكاره‌یلا، وه‌لى هویچكامیان ئه‌و ناپاكیه قه‌بوول نه‌كردن و ڕازى نه‌وین ده‌س بخه‌نه خوین برایه‌یلیان. له‌شكر شا چه‌ن جاریگ په‌لامار شووڕشكاره‌یل دا، وه‌لى له‌وه‌رده‌م باوه‌ڕ بته‌و و نه‌عره‌ته‌و ده‌سوه‌شانن جگربڕ شووڕشكاره‌یل خوه‌یان ئه‌ڕایان نه‌گیریاو زیاتر تویش شكه‌ست و زه‌ره‌د بوین، ئه‌وه بوى له‌ماوه‌ى كه‌میگ زوورم ناوچه‌یل لوڕستان له‌له‌شكر داگیركه‌ر ئیرانى پاكه‌وكردن.
قه‌ده‌مخه‌یر نامه‌یگ كلكرد ئه‌را شێخ مه‌حموود حه‌فید... له‌نامه‌گه‌ى باس ئه‌و زوڵم و زوور و ناهه‌قیه كردویگ ك له‌لیان كریاو چوینیش ڕه‌زا شاى په‌هله‌وى فره وه‌نامه‌ردى و ناڕه‌وا شامرادخان براى كوشتگه. هه‌ر له‌و نامه داوا له‌شێخ مه‌حموود كردویگ ك له‌شكره‌گه‌یان بكه‌ن یه‌كیگ و گشتیان وه‌یه‌ك هیزه‌وه په‌لامار داگیركه‌ره‌یل بیه‌ن له‌ڕووژهه‌ڵات و باشوور كوردستان. ئه‌وه‌یش ئه‌ڕاى نویساویگ ك من ئاماده‌م گشت شووڕشكاره‌یلمان بخه‌مه ژیر فه‌رمان ریزداردان وه‌ل گشت ئه‌و چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نیه ك دیریمنه‌ى و به‌ش دو ساڵ جه‌نگكردنمان كه‌ن. وه‌لى شێخ مه‌حموود گووش وه نامه‌گه‌ى نه‌یاو نه‌چیه ته‌نگ داواكاریه‌گه‌یه‌وه، ك گوایا شێخ له‌وه ترسیاگه ك ئه‌گه‌ر بایگ و ئى جووره ڕیككه‌فتنیگ ئه‌نجام به‌یگ سواره‌یلى له‌لى دویره‌و كه‌فن، چوینكه گومان ئه‌و كردگه ك ئه‌وان وه‌غه‌ڵه‌ت له‌لى بفامن و له‌یوا بزانن ك شێخ له‌وه‌ر خاتر دارایى و سامان میرزاده‌یگ ده‌وڵه‌مه‌ن ئى ڕیككه‌فتن و یه‌كگرتنه كردگه.
ڕه‌زا شاى په‌هله‌وى، دویاى ئه‌وه‌ك چه‌ن جاریگ له‌شكره‌گه‌ى شكه‌ست خوارد، په‌نا برده وه‌ر درووكردن و فه‌ن وفیڵ، ئمجا وه‌قه‌یرى دیارى قیمه‌تداره‌وه، شاند یاوه‌فدیگ كلكرد ئه‌ڕا لاى قه‌ده‌مخه‌یر و قه‌وڵ ئه‌وه دانه‌پى ك شا بڕیار داگه قه‌یرى خاسسازى و ئاوه‌دانى له لوڕستان ئه‌نجام به‌یگ و گوزران و ژیان مه‌ردم خوه‌شتره‌و بكا، وه‌ل ئه‌وه‌یشا بڕٍیار وه‌خشین گشتى ئه‌را گشت چه‌كداره‌یل ده‌ركردو داوایش كرد ك قه‌ده‌مخه‌یر شوى وه‌پى بكا. وه‌لى قه‌ده‌مخه‌یر له‌و شانده فره تویڕه بوى و وته‌پیان چه‌نیگ دیارى هاوردینه گشت وه‌ل خوه‌دانا بووه‌نه‌وه‌و بویشنه شاگه‌دان(من ژن نیم تا شوى بكه‌م، ئه‌و ژنه).
قه‌ده‌مخه‌یر فره وه ته‌واوى له‌نیاز و مه‌رام گڵاو ڕه‌زا شا ڕه‌سیه‌وه‌و زانست ئامانج شا چه‌س، وه‌لى وه‌داخه‌وه قه‌یرى له‌شووڕشكاره‌یل باوه‌ڕ وه‌و بڕیار وه‌خشینه كردن و وه‌چه‌كه‌یلیانه‌وه خوه‌یان دانه ده‌سه‌وه، ك یه‌یش وه زه‌ره‌د شووڕشه‌گه بوى. ئمجا ڕه‌زاشا وه‌ختى ئه‌و جواو قه‌ده‌مخه‌یره ره‌سیه‌پى، فره ناڕه‌حه‌ت و تویڕه بوى، دویاخر له‌شكر گه‌ورایگ وه چه‌ك فره‌یگه‌وه خسته‌ڕى وه‌ره‌و لوڕستان و له‌هویچ چشتیگ ده‌س نه‌خستنه‌لا، ته‌نانه‌ت مناڵ و ژن و پیاوه‌یل پیر بى گونایش كوشتن و ده‌یه‌ها ئاوایى كاول كردن و سزانن و ده‌س كردنه تاڵان و دزى ناوچه‌گه، وه‌لى وه‌ل ئه‌وه‌یشا هویچ سه‌ركه‌فتنیگ وه‌ده‌س ناوردن و نه‌تویه‌نستن جه‌وه‌ڵه‌یل لوڕستان بگرن. شووڕشكاره‌یلیش له‌دیم گه‌رمه‌سیر باشوور كوردستان ڕزه‌یل خوه‌یان ریكخستن و دوباره هاتنه‌وه ئه‌رادیم لوڕستان و له‌چه‌ن لایگه‌وه په‌لامار له‌شكره‌گه‌ى شاى ئیران دان و زه‌ره‌د فره گه‌ورایگ ڕه‌ساننه پیان.
شاى ئیران وه‌ختى زانست مه‌حاڵه ك بتویه‌نیگ وه زوور له‌شكر زاڵ بووگ و كووتایى وه شووڕشه‌گه‌ى قه‌ده‌مخه‌یر باریگ ، دوباره كه‌فته فه‌ن وفیڵكردن و قه‌سه‌مخواردن و قه‌وڵ درووكانى و پیلان گڵاوتر. ئى جاریشه تواس له‌ڕى دینه‌وه كورد بخه‌ڵتنیگ ، ك هه‌رچه‌نى ئه‌وه یه‌كه‌مجار نه‌وى له‌ژیر په‌رده‌ى دین ئسلام كورد بخه‌ڵه‌تنن، ئه‌وه بوى شاى نامه‌رد شاند(وه‌فد)یگ تر كلكرد ئه‌را لاى قه‌ده‌مخه‌یر و نامه‌یگ وه‌لیانا كلكرد ئه‌را قه‌ده‌مخه‌یر، بیجگه ئه‌وه‌یش نوسخه‌یگ له‌قورئان پیرووز وه‌دیارى كلكرد ئه‌را قه‌ده‌مخه‌یر و له‌بان وه‌رگ یه‌كم قورئانه‌گه، شاى درووزن موور شوون ده‌س خوه‌ى له‌بانى موور كردویگ تا باوه‌ڕ وه‌پى بكه‌ن، ك گوایا موسڵمانیگ له‌خوداترسه‌و ده‌س داسه ئى قورئانه‌و نیه‌تى پاكه‌و قورئانه‌گه‌یش شایه‌ته. ئمجا ئه‌وه‌یش ئه‌ڕاى نویساویگ ك وه‌خشین گشتى(عفوالعام) وه‌بى هویچ مه‌رجیگ گشت چه‌كداریگ گریگه‌وه‌و گشتدانیش گله‌و خوه‌ین ئه‌را ناو ماڵ و مناڵ خوه‌دان و لوڕستانیش له‌جاران زیاتر ئاوه‌دانه‌و كه‌یم.
زوورم شووڕشكاره‌یل وه‌ختى چه‌ویان كه‌فته قورئانه‌گه، یه‌كسه‌ر باوه‌ڕ وه بڕیار و درووه‌گه‌ى شا كردن و خوه‌یان و چه‌كه‌یلیان دانه ده‌س له‌شكر ئیرانه‌وه، ته‌نیا قه‌ده‌مخه‌یر و چه‌ن كه‌سیگ نه‌وگ، ئه‌وانیش ك زانستن هویچ چاره‌یگ نه‌یرن خوه‌یان دانه ده‌سه‌وه، وه‌لى باوه‌ڕیش نه‌كردن وه‌و بڕیار وه‌خسشینه. ئه‌وه بوى له‌شكر دڕنده‌ى ئیران هه‌ر له‌شه‌و یه‌كه‌م زوورم شووڕشكاره‌یل كوشتن و قه‌ده‌مخه‌یر و (17) له‌سه‌ركرده‌یل شووڕشه‌گه‌یش كلكردن ئه‌را ته‌هران، هه‌ر له‌شوون ڕووژیگ ئه‌و هه‌ڤده سه‌ركرده دریان له‌سێداره، ئمجا ئویشن نامه‌ردانه پرچ قه‌ده‌مخه‌یریش به‌سانه‌سه دوى قاتریگه‌وه‌و گشت گیانى شكیاگه‌و خوینالى بویه‌و دویاخریش خستنه‌سه‌ى زندانه‌وه، وه‌لى فره ئازاو چه‌ونه‌ترس بویه وه‌بان ئه‌وه‌یشه‌وه داواى وه‌خشین و به‌زه‌یى نه‌كردگه له‌شاى ئیران، تا دویاخر نه‌خوه‌ش كه‌فتگه‌و له‌ماوه‌ى فره كه‌میگ ئه‌و شیره ژن سه‌ركرده‌مانه له‌زندان وه‌سه‌ربه‌رزى و مه‌ردى كووچ ئاخرین كرد، وه ئه‌وه‌یش شانازى و سه‌ربه‌رزى ئه‌را كورد و كوردستان و نه‌مرییش ئه‌را خوه‌ى توومار كرد.
شووڕه‌گه‌ى قه‌ده‌مخه‌یر عومرى (3)ساڵ بوى، وه‌گووره‌ى ئه‌وه‌ك له‌شوون شه‌هیدكردنى شامرادخان براى ئاشكراى شووڕشه‌گه كرد، ك شایه‌ت له‌كووتایى ساڵ 1928 یا سه‌ره‌تاى ساڵ 1929 قه‌ده‌مخه‌یر ماڵئاوایى له‌دونیا كردویگ ، چوینكه تائیسه زانیارى كه‌مه له‌باوه‌ت ئى سه‌ركرده‌ى نه‌مر كورد و كوردستانپه‌روه‌ر و ئازاى ملله‌تمانه.
سه‌رچاوه : سایتى كڵاوڕۆژنه