كوردستان نيه ، به‌ڵكوو له‌دويری (٦٠٠) كيلۆ مه‌تر و له‌وڵات كازاخستان له‌پاريزگای (شمكينت) ك كه‌فيگه بان مه‌رز ئۆزبه‌كستان و قه‌ور وه‌جه‌ميگ دوينرياوه له‌شوون رميان يه‌كێتی سۆڤێت . ئيمه فره‌جار باس كووچ زووره‌ملی كورد كرديمنه ك هاته‌سه بان رووڵه‌يل كورد له‌لايه‌ن وڵات كارگه‌ره‌يل و جفتياره‌يل ك خوه‌يان وه دووس ئنسانيه‌ت زانستيان ، ك ئه‌ويش وه سێ كووچوه‌پيكردن له‌بان يه‌ك ده‌س وه‌پيكرد ك يه‌كميان له‌ساڵ ١٩٣٧و دويميانيش ١٩٤٦ و سێيه‌ميش له‌ساڵ ١٩٨٩ بوی .
ئه‌و قه‌ورسانه ك وه‌ی دوياخره دوينرياوه ته‌رم رووڵه‌يل كووچ وه‌پيكرياگ زووره‌ملی گريگه خوه‌ی و له‌ئه‌نجام له‌يه‌كه‌وداينيش ئه‌وه ئسپات بويه ك ئی جووره كاره‌ساتيگ يه‌كه‌مين كاره وه‌ی شيوه ئه‌نجام درياويگ له‌لايه‌ن رژيم شيوعی دژ وه كووچ وه‌پيكرياگه‌يل كورد ئه‌وسا . له‌وه‌ختيگ شيوعيه‌يل دعايه‌ی ئه‌وه كرديان ك گشت نه‌ته‌وه‌يگ له‌ناونيان خاوه‌ن هه‌ق خوه‌يه‌و سستم شيوعيه‌تيش نموونه‌ی يه‌كمه له‌جه‌هان له‌و مه‌يدانه ، وه‌لی له‌يوا دياره ملله‌ت كورد له‌ی هه‌قه‌يله جياوه كرياويگ ، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌يش ملله‌ت كورد گشت جووره ناڕه‌حه‌تييگ كيشاگه له‌ناو جه‌رگه‌ی شيوعيه‌ت ئه‌وسا ، ك وه زووره‌ملی رووڵه‌يلی له‌بان خاك و ئاو خوه‌يان ده‌ركريانه و ئه‌وانه‌يش زنگ بوين ده‌روه‌ده‌ر كريانه .
هه‌ر وه‌ختيگ ته‌ماشای وه‌زع تاريخی كورد كه‌يم ، دوينيم ئه‌وه‌ك ئه‌رشاك له‌باوه‌ت كورد وته‌سه‌ی ، هويچی دروو نه‌ويه ، ك ئويشيگ : هويچ نه‌ته‌وه‌يگ وه‌ك نه‌ته‌وه‌ی كورد تويش سته‌م ناتگه وه‌تايبه‌ت له‌كووتايی سه‌ده‌ی ١٩ . كورد له‌كاملاوه هاته‌سه ئاسيای ناوڕاس ؟ ئه‌ڕاچه ده‌وڵه‌ت شيوعی خه‌يگه‌يانه قه‌وره‌يل وه‌جه‌م ؟ بيگومان ئاشكراس ك به‌شيگ له‌كوردستان كه‌فته‌سه وه‌ر خاك سۆڤێت وه‌رين ، ئه‌و به‌شيشه وه هه‌ريم (قه‌فقاس) ناسرياگه ، ك پيكهاتگه له( ئه‌رمينيا ، جۆرجيا ، ئازه‌ربێجان)و روی وه‌ر يامه‌ساحه‌يشی له (٥٠) هه‌زار كيلۆ مه‌تر چوارگووشه زياتره‌و مه‌ردمه‌گه‌ی زاتر خه‌ريكن وه بازرگانی و كشتوكاڵ و حه‌يوانداری ، ك به‌ش گه‌ورايگيش له زاناو روشنهويره‌يل داشتگه ، ئمجا ملله‌ت كورد له‌و وه‌خته به‌ش گرنگ ياموهميگ رووسيای قه‌يسه‌ر پيكهاوردويگ و له‌شوون سه‌ركه‌فتن شووڕش (به‌لشه‌فی) له‌رووسيا ده‌سكريا ريكه‌وخستن و يه‌كخستن ملله‌ته‌يل ئمپراتۆريه‌ت ، ئه‌وه بوی پيشنيار پرووژه‌ی ئاشكراكردن (كوردستان قرمز) كريا له‌سه‌رده‌م لينين و ده‌سكريا جی وه‌جيكردن پرووژه‌گه‌و چه‌نه‌ها هه‌ريم ئه‌ڕای دياری كريا ، وه‌لی دوياخر بويه قوربانی ريككه‌فتن ناونی (جۆزێف ستالين) و حكوومه‌ت توركيا . دی وه گووره‌ی ئه‌و ريككه‌فتنه گام وه‌گام كوردستان قرمز له‌ناو بريا . ئی ريككه‌فتنه ته‌نيا نه‌ويه سه‌به‌ب ئه‌وه‌ك حكوومه‌ت له دگان وه‌پينانينی په‌شيمانه‌و بووگ ، به‌ڵكوو بويه سه‌به‌ب ئه‌وه‌ك وه زووره‌ملی كووچ وه كورده‌يل بكريه‌يگ له‌بان خاك خوه‌يان له‌وه‌ر خاتر ئه‌وه‌ك هويچ هه‌قيگ ره‌وای خوه‌يان نه‌ياشتوون و ئه‌و خاكه ك ديرنه‌ی له‌ده‌سی به‌يگ . ئه‌وه بوی يه‌كه‌مين كووچ زووره‌ملی له‌ساڵ ١٩٣٧ ده‌س وه‌پيكرد .