تاوانه‌یل ك ده‌رهه‌ق وه كورده‌یل فه‌یلى ده‌رچى، ده‌رفه‌تیگ تر بوى ئه‌را چاره‌سه‌ر ئه‌و زه‌خمه‌یل سیه‌ى تاریخى پڕ له تاوانه له عراق.
هه‌رچه‌نى ئه‌و بڕیاره ك له‌دادگاى باڵاى تاوانه‌یله‌وه ده‌رچى زوورمى په‌یوه‌س بوى وه‌و تاوانه‌یله ك له‌شوون ساڵ 1968 دژ وه كورده‌یل فه‌یلى ئه‌نجام دریا، وه‌لى له‌ڕاسى ئه‌و سه‌ختى و گرفته‌یله ك كورده‌یل فه‌یلى وه‌پیا گوزه‌ر كردن له ئه‌نجام سیاسه‌ت رژیم ده‌سڵاتدار نه‌وى، به‌ڵكوو له ئه‌نجام سیاسه‌ت ره‌سمى ده‌وڵه‌ته‌گه بوى هه‌ر له‌سه‌ره‌تاى دامه‌زریانى. چوینكه نوڕستنى ئه‌را كورده‌یل فه‌یلى بى متمانه بوى و كاره‌یل وه عه‌ره‌بكردن وكووچ وه‌پیكردن وه‌رجه ئه‌وه‌ك له‌ناوچه‌یل كه‌ركووك بكریه‌یگ له‌و ناوچه‌یله كریا ك كورده‌یل فه‌یلى له‌تیان نیشته‌جى بوین، ئى سیاسه‌تیشه چووگه‌وه ئه‌را سه‌رده‌م حكوومه‌ت ره‌شید عالى گه‌یلانى له‌سه‌ره‌تاى ساڵه‌یل چل سه‌ده‌ى وه‌رین ك سه‌ده‌ها له خیزانه‌یل كورد فه‌یلى له ناوچه‌ى مه‌نه‌لى ده‌ركریان ئه‌را ئیران و خیزانه‌یل عه‌ره‌ب هاوردنه شوونیان.
له كووتایى ساڵه‌یل شه‌س سه‌ده‌ى وه‌رینیش رژیم به‌عس ده‌سكرده ده‌ركردن و كووچ وه‌پیكردن و گرتن كورده‌یل فه‌یلى و دویاخریش له‌شوون ئاشكراكردن به‌یان 11ى ئادار 1970 په‌لاماریگ تر ده‌س وه‌پیكرد دژ فه‌یلیه‌یل. وه‌رجه سه‌ره‌تاى جه‌نگ ناونى عراق و ئیرانیش وه چه‌ن مانگیگ ، رژیم به‌عس ده‌سكرده ده‌ركردن و په‌لامار تر دژ فه‌یلیه‌یل. جویر ئه‌وه‌ك ئاشكراس كورده‌یل فه‌یلى له‌ئیران و عراق وجوود دیرن، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش له‌وه‌ختیگ مه‌رز دانریا له‌ناونى ئیران و ده‌وڵه‌ت عوسمانى له‌ساڵ 1913، ئه‌وه بوى ئه‌و شوونه‌یله ك كورده‌یل فه‌یلى له‌تیان نیشته‌جى بوى به‌ش كریا ئه‌را دوبه‌شو زوورم ناوچه‌ى فه‌یلیه‌یل كه‌فتنه به‌ش ئیران و ده‌وڵه‌ت عوسمانى بویه خاوه‌ن خه‌ت ته‌نگیگ له‌خانه‌قیه‌وه تا ژویه‌ر عماره‌و دى ئه‌و خه‌تیشه هه‌ر مه‌ند. وه‌لى وه‌ل ئه‌وه‌یشا په‌یوه‌ندى ناونى كورده‌یل هه‌ردوگلا هه‌ر مه‌ندو مه‌رز سیاسى نه‌تویه‌نست زاڵ بووگه بان ئه‌و په‌یوه‌ندیه. وه‌ل ئه‌وه‌یشا هووكار جوگرافى نه‌ویه وه‌ربه‌سیگ له‌وه‌رده‌م ئنتمابوین كورده‌یل فه‌یلى وه مه‌سه‌له‌ى كوردایه‌تیه‌وه‌و په‌یوه‌ندى راسه‌وخۆ داشتن وه‌ناوچه‌یل تر كوردستانه‌وه. هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش فه‌یلیه‌یل نه‌خش باڵایگ داشتن له جموجویل سیاسى كوردو قه‌یریگ له‌لیان پایه‌ى به‌رز داشتن له‌ناو پارت دیموكرات كوردستان. بیجگه ئه‌وه‌یش كاندید یا موره‌شح یه‌كم ئه‌را پۆست جیگر سه‌رۆك كوومار له سه‌ره‌تاى ساڵه‌یل هه‌فتاى سه‌ده‌ى وه‌رین فه‌یلى بوى و واز له‌پله‌و پایه‌ى خوه‌ى هاورد له‌وه‌ختیگ له‌ساڵ 1975كورد تویش شكه‌ست هات. ئه‌وه بوى رژیم به‌عس دریغى نه‌كرد له‌توان دژ كورده‌یل فه‌یلى، ئیسه‌یش بڕیار له‌ناوبردن وه‌جه‌م سه‌ره‌تایگه ئه‌را چه‌ودیریكردن راسه‌قینه له سیاسه‌ت عراق.