زى قاره.
په‌یجووریكه‌ر ئه‌نترۆپۆڵوجى هنرى فێڵد له كتابه‌گه‌ى وه‌ناو (ئه‌نترۆپۆڵوجیاى عیراق) داتایه‌یل وردیگ ئه‌را دیموگرافیاى ناسریه دانایه له ساڵ 1920 ك له‌تى ئاماژه وه وجوود عه‌ره‌ب دایه و، وه شان ئه‌وانیشه‌و كورده‌یل فه‌یلى و بڕیگ خێزان توركمان وسابیئه و یه‌هوودى و مه‌سیحى و هندى.
ئه‌را زانیارى زیاتر له بان بارووه‌زع كورده‌یل فه‌یلى له شار ناسریه په‌یوه‌ندى كردیمنه چه‌ن هاووڵاتییگ كورد ئى شاره.
هاووڵاتى عه‌لى مه‌حه‌مه‌د به‌روارى ك كووچوه‌پیكریاییگه ئه‌را ئى شاره له قسه‌گانى ئه‌را ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشى:"كورده‌یل فه‌یلى په‌خشه‌وبوینه سه‌نته‌ر شار ناسریه و شه‌تره و غه‌ڕاف و رفاعى و له‌سه‌رده‌م ڕژیم وه‌رین تویش سه‌ركوتكردن هاتن و ئمڕوویش ناهمى كریانه و كه‌سیگ نیه سه‌رپه‌رشتییان بكه‌ید و له حاڵ و گوزرانیان بپرسێد".
له باوه‌ت ئه‌و پیشه‌و كاره‌یله ك كورده‌یل فه‌یلى وه‌پیه‌و خه‌ریكن له‌یرا به‌روارى ئویشید:"كورده‌یل فه‌یلى له‌ى شاره پشت یه‌كترى گردنه‌و كوومه‌ك یه‌كترى كه‌ن و گشتیان كار ئازاد كه‌ن و له كاره‌یلیان جددین وپشت وه ئازایى و پسپۆرى یا خبره‌ت خوه‌یان به‌سانه".
له باوه‌ت ئه‌وه‌گ تویشیان هات به‌روارى ئویشید:"ڕژیم وه‌رین وه سه‌ختى دوشمنایه‌تییان كردیاد و وه فارس شماره‌یان كردیاد و كوڕه‌یلیان له سێداره‌دا و خوه‌یان له سه‌ركار لاورد".
له‌لاى خوه‌یه‌و هاووڵاتى عبد الكریم عبد عه‌لى فه‌یلى له په‌یوه‌ندى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشید :"وجوود كورد فه‌یلى له ناسریه ئه‌را كووتایى سه‌ده‌ى هه‌یژده چووده‌و ، و یانه له‌و وه‌خته له زنجیره جه‌وه‌ڵ حه‌مرینه‌و هاتنه له‌وه‌ر گه‌نى بارووه‌زع ئابوورى و سه‌ختى زندگانى ك تویشى هاتوین".
زیاتریش وت:" كورده‌یل فه‌یلى له سه‌ره‌تاى هاتنیان ئه‌را ناسریه له كاره‌یل ده‌سى كار كردیان جوور ئاسنگه‌رى و دارتاشى یا نه‌جاڕى و له شوون ئه‌وه‌یشه له مه‌یدان كشتوكاڵیش كاركردن وه تایبه‌تى له ناوچه‌یل رفاعى و شه‌تره و حه‌ى".
ئه‌وه‌یشه ئاشكراكرد ك :" كورده‌یل فه‌یلى هیمان شانازى وه كوردبوین خوه‌یان كه‌ن وه‌لى زووان داڵگى خوه‌یان له ده‌سدانه، و جاده‌یگیش هه‌س وه جاده‌ى كورد ناسریاس و نه‌قیب ڕووژنامه‌نویسه‌یل عیراقى وه‌رین ڕه‌حمه‌تى شهاب تمیمى له‌بانى نویساس، و هه‌ر وه‌ختى یه‌كیگ له لیمان بوونه‌یگ داشتوود، له ئه‌و شاره وتیان فڵانه خێزان كورد بوونه‌ى فڵانى دیرى".
زیاتریش وت :" فره كه‌سایه‌تى كورد فه‌یلى له لایه‌نه‌یل كوومه‌ڵایه‌تى و ڕووشنهویرى له ناسریه دیاردان و له‌لیانیش سه‌رۆك هووزه‌یل و ده‌مچه‌رمگه‌یل و شاعره‌یل و هونه‌رمه‌نده‌یل شیوه‌كار و نویسه‌ر بوین".
ئاماژه‌یش وه‌وه دا ك :" له‌و هووزه‌یل كورد فه‌یلیه ك له ناسریه ژیانه: باپیره‌وه‌ند، جادرى، جایره‌وه‌ند، موسفى، گاووڕى".
شێخ فازڵ سه‌یهوود یه‌كیگه له ده‌مچه‌رمگه‌یل كورد فه‌یلى له ناسریه له قسه‌گانى ئه‌را ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشێد:" كورده‌یل فه‌یلى له‌ى ناوچه له ساڵ 1890 وه ژیه‌ن و هه‌م ڕه‌گه‌زنامه یا جنسیه و هه‌م شه‌هاده‌ى جنسیه داشتن وه‌لى له شوون ساڵ 1970 ڕژیم به‌عسى هه‌رچى به‌ڵگه‌نامه‌یانه زه‌فت كرد و وه‌ى جووره هه‌قه‌یلیان گشتى خوریا".
زیاتریش وت :" مه‌ینه‌تى كورد فه‌یلى له ناسریه هیمان وه‌رده‌وامه، خوه‌میش ئه‌را سه‌رۆك كۆمار جه‌لال تاڵه‌بانى و سه‌رۆك وه‌زیره‌یل نورى مالكى و هه‌ردوگ جیگر سه‌رۆك كۆمار چه‌ن بروسكه یا برقیه‌یگ كل كردمه تا له حاڵ گوزرانمان باخه‌وه‌ر بوون وه‌لى هویچ ئه‌رامان نه‌كردن، و ئیمه ئیسه زوورمى جایڵ جوانه‌یلمان له‌وه‌ر نه‌یاشتن جنسیه و شه‌هاده بیكار وبارن".
سه‌یهوود ئه‌وه‌سشه ئاشكراد ك :" جنسیه‌ى خوه‌م و ته‌واو ماڵ و مناڵه‌یلم له سه‌رده‌م ڕژیم وه‌رین بریاس وتویش زندان هاتم، له زندان ڕه‌زوانیه و فره له جایڵه‌یلمان له سێداره‌دریان".
له كووتایى قسه‌گانى وت:" خێزانه‌یل كورد له ناسریه سه‌روه‌ى هووزه‌یله‌نه: شۆهان و ده‌شتى و هێوازى وكومسى و ناوچه‌یل ڕه‌سه‌نیان هله به‌دره وزرباتیه و خانه‌قین و مه‌نه‌لى".