قوربانى و مه‌ردمانیگیش فه‌وتانیاگ ، له ناونى قوربانیه‌یل ئه‌و رژیمیشه كورده‌یل فه‌یلى بیتاوان بوین . بیگومان كورده‌یل عراق دوبه‌ش سه‌ره‌كیین ، یه‌كمیان كورده‌یل خه‌ڵك كوردستان عراقن له‌باشوور كوردستان ك له‌لایه‌ن جوگرافیه‌وه خاكه‌گه‌یان دریژه‌و بویه وه‌ل هه‌رێمه‌یل كوردیا له‌توركیاو ئیران و شوونه‌یل تر، وه‌لى كورده‌یل فه‌یلى نیشته‌جى ناوچه‌یل ناوڕاس و باشوور عراقن.
سه‌به‌ب ناوناینیان وه (فه‌یلى) ، یاقووت حه‌مه‌وى له (معجم البلدان) ئویشیگ : ئه‌وانه‌ك نیشته‌جى ناوچه‌یل جه‌وه‌ڵى به‌رزن ك هه‌ڵكه‌فتگه له‌ناونى ئیران و عراق ك لاشه‌یان قه‌وى هه‌ڵكه‌فتگه جویر لاشه‌ى فیل) ، وه‌لى كه‌سه‌یل تر ئویشن : ئى ناوه په‌یوه‌سه وه‌ناو یه‌كیگ له‌و والیه‌یله ك حوكم ئه‌و ناوچه كردگه‌و ئیه‌یش ئه‌وه‌سه گشت كورده‌یل شیعه‌ى عراق وه فه‌یلى ناسریانه.
له‌باوه‌ت وجوود ناوچه‌یلیان ، شاره‌یلیگ له‌عراق شوون نیشته‌جى كورده‌یل فه‌یلیه‌و له‌وانه‌یش : خانه‌قى و مه‌نه‌لى و زرواتیه‌و به‌ده‌ره‌و جه‌سان ، ئه‌یه بیجگه به‌غداى پایته‌خت و كووت و عماره ك كورده‌یل فه‌یلى له‌تیان نیشته‌جى بوینه . له‌باوه‌ت شماره‌یانیش له‌عراق وه (3)ملیۆن مه‌زه‌نه كریه‌یگ وه‌گشتى. كورده‌یل فه‌یلى كه‌سایه‌تیه‌یل فره‌یگ له‌عراق و جه‌هان عه‌ره‌بى داشتنه ك خاوه‌ن چالاكیه‌یل فره‌یگن له‌مه‌یدانه‌یل هونه‌رى و ئه‌ده‌ب و زوانگه‌ریه‌وه ، وه‌لى له‌باوه‌ت به‌دبه‌ختى و ده‌رده‌سه‌رى ئى چین زوڵملیكریاگه تویه‌نیم بویشیم ئه‌و زوڵمه له‌ى ملله‌ته كریاگه له‌هویچ ملله‌تیگ تر نه‌كریاس ، بیجگه ئه‌وه‌یش هه‌رچه‌نى له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه خه‌ڵك ره‌سه‌ن عراق پیك تیه‌رن ، وه‌لى نوڕید وه ته‌به‌عیه‌ى ئیرانى دریانه قه‌ڵه‌م و ئه‌وه بوى رژیم سه‌دام شوناسنامه‌یان له‌لیان سه‌نده‌وه‌و پیسترین مامڵه وه‌ل كورده‌یل فه‌یلیا كردو زوورم جایه‌ڵ جوانه‌یلیان له‌ناوبرد و خسته‌یانه گووشه‌یل زندان و دویاخریش زنگ وه‌چاڵیان كرد و تائیسه‌یش هه‌زاره‌ها له‌لیان بى سه‌روشوونن و كه‌س نیه‌زانیگ له‌كوورا كوشیانه‌و ریكخریاگه‌یل وه‌رگریریكه‌ر له هه‌قه‌یل ئاده‌میزاد و كه‌س و كاریانیش هویچ خه‌وه‌ریگ له‌لیان نه‌یرن.
رژیم سه‌دام له‌عراق هه‌ر له‌ساڵه‌یل وه‌رگرتن ده‌سڵاته‌وه تا رووژ رمیانى دریغى له‌ى چین بیتاوانه نه‌كرد هه‌ر له‌كوشتن و گرتن و كووچ وه‌پیكردن خیزانه‌یل و زندانیكردن روڵه‌یلیان ، وه‌تایبه‌ت له‌ساڵه‌یل ناونى 1980 تا 1988 ، ئه‌وه بوى ك وه‌زیر ناوخوه‌یى یا داخلیه‌ى عراقى له‌ساڵ 1980 بڕیاریگ ده‌ركرد له‌بان كووچ وه‌پیكردن یا ته‌سفیر كورده‌یل فه‌یلى و تاریفیان وه ته‌به‌عیه‌ى ئیرانى كرد و ئه‌وانه‌ك عومریان له‌ناونى 18 – 28 ساڵان بوى له‌خیزانه‌یلیان جیاوه كریان و خیزانیان خستنه پشت مه‌رز عراقه‌وه له‌ناو مه‌رز ئیران و بڕیاره‌گه له‌یوا ده‌ركریا ك هه‌ر خیزانیگ هه‌وڵ بیه‌یگ بایگه‌وه ناو خاك عراق یه‌كسه‌ر كولله‌ڕیژ بكریه‌ن و هه‌رچى دارایى و مال َو موڵكیش داشتن گشتى له‌لیان زه‌فت كریاو ماڵه‌یلیان دریا ئه‌وانه‌ك به‌عسى بوین و تائیسه‌یش ناوریاسه دویاوه ئه‌ڕایان و حكوومه‌تیش خوه‌ى له‌ى مه‌سه‌له كه‌ڕ كردگه. هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش ئویشیم كورده‌یل فه‌یلى ئه‌وانه‌ن ك وه‌ناهه‌ق هه‌قیان خوریاو له‌موڵك وماواى خوه‌یان وه زوور ده‌ركریان.