له‌سه‌رده‌م ئسلامى، ك ئه‌و كه‌سایه‌تیه‌یله ناوبانگى فره‌یگ ده‌ركردنه له‌جه‌هان ئسلامى و عه‌ره‌بى، وه‌ل ئه‌وه‌یشا كتاوه‌یلیان بویه‌سه سه‌رچه‌وه‌ى تاریخى و گشت نویسه‌ره‌یل و ڕووشنهویره‌یل نه‌ف له‌لیان وه‌رگرن، ئمجا له‌یرا ئه‌را زانیارى ناو چه‌ن كه‌سایه‌تییگ له‌لیان خه‌یمنه ڕوى:
* ئه‌بولحه‌سه‌ن عه‌لى كوڕ ئه‌بو كه‌ره‌م محه‌مه‌د كوڕ محه‌مه‌د كوڕ عه‌بدولكه‌ریم كوڕ عه‌بدولواحد شه‌یبانى ناسریاگ وه(ابن الاپیر). ئى كه‌سایه‌تى كورده خاوه‌ن كتاو(الكامل فی التاریخ)ه ك پیكهاتگه له‌دوانزه وه‌رگ و گرینگترین سه‌رچه‌وه‌ى كتاوه‌یل تاریخ ئسلامیه، ئى كه‌سایه‌تیه له‌شار (جه‌زیره)ى كوردستان توركیا هاته‌سه دونیاو یه‌كیگه له تاریخنویسه‌یل گه‌وراى جه‌هان، ك له‌ساڵ (630ك) ماڵئاوایى له‌ژیان كردگه.
* ئه‌حمه‌د كوڕ داود ده‌ینه‌وه‌رى، ك له‌شار (ده‌ینه‌وه‌ر) كوردستان ئیران له‌ساڵ 828 زایینى هاته‌سه دونیاو له‌ساڵ 598 زایینى مردگه، ئى زاناى كورد وه‌ناوبانگه خاوه‌ن كتاو(گژوگیا – النبات)ه‌و یه‌كیگه له گه‌وراترین زانایه‌یل سه‌رده‌م ئسلامى و كتاوه‌گه‌ى بویه سه‌رچه‌وه‌یگ له‌مه‌یدان پزیشكى و زانست گژوگیا.
* ئه‌بو عه‌باس ئه‌حمه‌د كوڕ محه‌مه‌د ناسریاگ وه(ئبن خه‌له‌كان)، ك له‌شار هه‌ولێر هاته‌سه دونیا له‌كوردستان عراق و خاوه‌ن كتاو (وفیات الاعیان)ه‌و یه‌كیگه له گه‌وراترین زانایه‌یل و له دیمه‌شق پایته‌خت سووریا كووچ ئاخرین كرد.
* ئه‌حمه‌د كوڕ عه‌بدولحه‌لیم ك ناسریاگه وه(ئبن ته‌یمیه)، ئى زاناى دینى كورده‌و خاوه‌ن كتاو( فه‌توایه‌یل ئبن ته‌یمیه)و چه‌ن كتاویگ تره، له‌شار (حه‌ڕان) كوردستان توركیا هاته‌سه دونیا.
* محه‌مه‌د كوڕ ئه‌بو یه‌عقووب ك ناسریاگه وه(ئبنولنه‌دیم) ك دانه‌ر كتاو(الفهرست)ه‌و له‌شار (حه‌له‌ب) هاته‌سه دونیا، وه‌لى كورد ڕه‌سه‌نه‌و نویسه‌رو فكرمه‌ن و شه‌ریعه‌ت ئسلام خوه‌نستگه‌و ماوه‌ى فره‌یگیش له‌لایه‌ن حوكم عوسمانیه‌یله‌وه دژایه‌تى فره‌یگ كریاگه.
* به‌دیع ئه‌لزه‌مان هه‌مه‌دانى، ك هه‌ر له‌ناوه‌گه‌یه‌وه دیاره له‌ساڵ 969 زایینى له‌شار هه‌مه‌دان كوردستان ئیران هاته‌سه دونیاو یه‌كیگه له‌وه‌ناوبانگترین كه‌سایه‌تیه‌یل ئه‌ده‌ب و فه‌لسه‌فه.