شوون جوگرافیه‌گه‌یان له‌خانه‌قین و باكوور جه‌له‌ولایا دریژه‌و بووگ تا مه‌رز باشوور پاریزگاى میسان و له‌ناونى خوه‌رئاواى ئاو دجله تا رووژهه‌ڵات مه‌رز عراق – ئیران . كورده‌یل فه‌یلى وه‌جووریگ تویش به‌دبه‌ختى و مه‌ینه‌تى هاتن هویچ وه‌ختیگ وه‌سه‌ر ملله‌ت كورد له‌وه‌خت به‌شبه‌شه‌و كردن خاكه‌گه‌یان و هووز و ئه‌شره‌ته‌یلیان ، وه‌ل ئه‌وه‌یشا كه‌فتنه دام جووره‌ها پلان و جویر نیشان یه‌قى وجوودیان گرت ، ئه‌یه بیجگه ئه‌وه‌ك له‌ماواى خوه‌یان دویره‌و خریان و ماڵ و موڵكه‌یلیان زه‌فت كریاو خیزانه‌یلیان بار كریا وه‌ره‌و ناوڕاس و باشوور عراق و ناوچه‌یلیان ته‌عریب كریاو ناو گشت شار و شاروچكه‌یلیان ئاڵشت كریا ، ك یه‌یش ده‌رئه‌نجام فكره‌ى شۆڤێنى و جیاوازى ڕه‌گه‌زى و قین و خوسه‌ى داخ له‌دڵه‌یل و ده‌سڵاتداره‌یل فه‌رمانڕه‌واى ئى وڵاته بوى .
كورده‌یل فه‌یلى كه‌فتنه وه‌ر په‌لامار ته‌هجیر جووراو جوور ، ك پیسترین و ناخوه‌شترینیان وه شیوه‌یگ وه‌رفراوان له 4 / 4 / 1980 ڕویداو له‌شوون ئه‌وه‌یش له‌ناونى ماوه‌یگ و ماوه‌یگ تر ئى كاره وه‌رده‌وام بوى تا ره‌سیه ئه‌وه‌ك سه‌ده‌ها هه‌زار له‌كورده‌یل فه‌یلى وه زووره‌ملى ته‌هجیر بكریه‌ن له‌وه‌زعیگ نائاسایى ، ك ته‌نیا ژن و مناڵ و پیره‌یل گرته‌وه ، وه‌لى جایه‌ڵ جوانه‌یل ك عومریان له‌ناونى (16 – 35) بوى و شماره‌یان ره‌سیه نزیكه‌ى 10 هه‌زار جایه‌ڵ تا ئیسه‌یش چاره‌نویسیان نادیاره . ئى كووچ وه‌پیكردنیشه وه‌مه‌هانه‌ى ئه‌وه‌ك گوایا (ته‌به‌عیه‌ى ئیرانى)ین ، ك یه‌یش بوختانیگه دویر له‌ڕاسى و دویره له حه‌قیقه‌ت تاریخى و جوگرافى و نیه‌توایم له‌ى باوه‌ته بچیمنه ناو دریژه‌ى باسه‌گه‌ى ، وه‌لى نه‌داین شوناسنامه‌ى عراقى وه هاووڵاتیه‌یل له‌ئه‌وساى سه‌رده‌م دكاتۆریه‌ت و تائیسه‌یش كه‌سه‌یل فره‌یگ گرته‌وه ، وه‌ل ئه‌وه‌یشا فره‌یگ له ئه‌شایر عه‌ره‌ب به‌شبه‌شه‌و بوین وه‌سه‌به‌ب دیاریكردن مه‌رز ناونى عراق و هاوسایه‌یلى وه‌ك سوریاو ئوردن و سعودیه‌و كوه‌یت وه‌بى به‌ڵگه ئه‌را ته‌هجیكردنیان ئه‌را لایه‌ن تر له مه‌رز ، دى ئه‌و په‌لاماره‌یل ته‌هجیركردنه هه‌میشه دوباره‌وه بویاگ و له‌ئه‌نجامیش كیشمه‌كیش سه‌ختیگ كه‌فته ناونى عراق و ئیران ك له‌تى كورده‌یل فه‌یلى جویر وه‌ره‌قه‌ى فشاریگ هاوریا كار و ئامانج حكوومه‌ت عراق له‌ى كاریشه ئه‌وه بوى كورده‌یل فه‌یلى له‌ناو بووه‌یگ و ده‌س بگریگه بان زه‌وى و ماڵ وموڵكه‌یلیان . بیگومان جویر ئه‌وه‌ك ئاشكراس كورده‌یل فه‌یلى ئاماده‌یى خاسیگ داشتنه له‌لایه‌ن خه‌بات نه‌ته‌وه‌یى كورده‌وه ، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش حكوومه‌ت ده‌سڵاتدار به‌عس قانجاز له‌و هه‌ڵویستیانه كرد و خراوترین كاره‌سات ده‌رهه‌قیان ئه‌نجامدا ، وه‌لى له‌هه‌مان وه‌خت ئیرانیش وه عراقى داره‌یانه قه‌ڵه‌م و له‌یوا زانست ك ئه‌و چین زوڵملیكریاگه سه‌به‌ب كیشه‌و گرفت بوینه‌و ته‌هجیریان كریاگه !! ئمجا ئه‌ڵڵاجه‌وى ها له‌ورا ك ئه‌و ته‌هجیركردنه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاى دامه‌زرانن ده‌وڵه‌ت عراقه‌وه ماوه‌ى فره‌یگ دریژه داشت و له‌وه‌ختیگ حكوومه‌ت عراقى قانوونیگ ده‌ركرد ك هه‌كه‌سیگ عراقى نیه وه‌گووره‌ى قانوون ناوده‌وڵه‌تى دویاى په‌نج ساڵ شوناسنامه له‌بان تایفه‌یگ تر وه‌پى بدریه‌یگ ، وه‌لى ئه‌وه‌یش دریژه نه‌كیشاو چشته‌گه ئاشكرا بوى ك مه‌به‌س له‌تى چه بوى له‌و داناین قانوون جنسیه‌ى ساڵ 1924 و ئه‌و بڕیاره‌یله ك له‌و باوه‌ته‌وه دریا ، ك ئه‌ویش له‌وه‌رخاتر زاڵبوین له‌بان ناوچه‌یلیان و دویره‌وخستن مه‌ردمه‌گه‌ى و ته‌عریبكردن ناوچه‌گه‌و هه‌رچه‌نى بڕیاره‌یل كۆمسیۆن په‌نابه‌ره‌یل له وڵاته‌یل یه‌كگرتگ له‌ساڵه‌یل 1954 و 1959 له‌مادده‌ى چوار جه‌خت له‌بان ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌یله كرد ئه‌را زه‌رووره‌ت سه‌رفكردن شوناسنامه‌ى ئه‌وانه‌ك وجوود دیرن له‌بان خاكیان جویر هاووڵاتى ، وه‌لى ده‌سڵات عراقى وه‌چه‌واشه‌وه بڕیاره‌یلیگ ده‌ركرد له‌بان ته‌هجیركردن ده‌یه‌ها هه‌زار له خیزانه‌یل كورد فه‌یلى و زوورم ئه‌شره‌ته‌یلیان وه بیگانه ته‌ماشا كرد و بڕیار ئه‌وه دا ئه‌وه‌ك له‌ماوه‌ى شه‌ش مانگ مه‌رجه‌یل وه‌رگرتن شوناسنامه نه‌یاشت ده‌ربكریه‌یگ وه‌گووره‌ى بڕیار ئه‌نجوومه‌ن سه‌ركردایه‌تى شووڕش رمیاگ له‌ژیر شماره (180)ى شوبات 1980 و شماره (2000) هه‌مان ساڵ ، بیجگه ئه‌وه‌یش به‌رقیه‌ى وزاره‌ت خاجیه‌ى عراق شماره (2884) له نیسان 1980 له‌هه‌مان ئه‌نجوومه‌ن سه‌ركردایه‌تى و بڕیار شماره (666) له 7 / 5 / 1980 له‌باوه‌ت له‌غوكردن یا نه‌هیشتن شوناسنامه‌و بڕیاره‌یل تر ، ئه‌وه بوى ك تاوان ته‌هجیر بویه له‌كه‌ى سیه‌یگ له‌ڕوى به‌عسیه‌یل شۆڤێنى دژ وه ئنسانیه‌ت و كورده‌یل فه‌یلى .