عوسمانى جویر ئه‌وه‌ك تاریخ ئشاره‌ت وه‌پى كردگه، ئى شاره كه‌فته‌سه بان ریگه‌یگ ستراتیجى و بازرگانى و ناوچه‌یگ مه‌رزى ناونى هه‌ردوگ ده‌وڵه‌ته ئیران و عراقه‌و نزیك شار مهرانه.
شار زرواتیه له‌ڕوى جوگرافیه‌وه كه‌فیگه دویرى 14 كیلۆمه‌تر باكوور ڕووژئاواى شار به‌دره‌ى كوردستانى و (84) كیلۆمه‌تر له‌دویرى پاریزگاى كووت (واست) ك شماره‌ى مه‌ردمه‌گه‌ى نزیكه‌ى 11 هه‌زار كه‌س بوى ك وه‌دریژایى هه‌یشت ساڵ مه‌ینه‌تى و ده‌رده‌سه‌رى فره‌یگ كیشا له‌وه‌خت جه‌نگ ناونى ئیران و عراق ك بویه مه‌یدان جه‌نگ و مه‌ردمه‌گه‌ى كووچ وه‌پیان كریاو ئاواره‌ى شوونه‌یل تر بوین و زه‌ره‌د فره‌یگیش وه‌پیان ڕه‌سى و بیجگه ئه‌وه‌یش ماڵ وموڵك و باخ و بووسانیانیش فه‌وتیاو كه‌فته وه‌ر كاولكارى.
مه‌ردم شاره‌گه ئویشن زرواتیه له‌وه‌خت جه‌نگ ناونى ئیران و عراق بویه شانۆ یا مه‌سره‌حیگ له‌كوشتن و گشت ماڵ و كویچه‌و ده‌زگایه‌یلى بویه شوون باره‌گاى عه‌سكه‌رى و له‌ئه‌نجام بوموارانكردن یا قه‌سف فره‌یگ گشت مه‌ردمه‌گه‌ى ده‌رچین و كه‌س له‌ناوى نه‌مه‌ند. روى وه‌ر ناحیه‌ى زرواتیه (320) هه‌زار دۆنمه‌و زوورم وه‌زیه‌گه‌ى وه‌پیته ئه‌را كشتوكاڵى ، وه‌لى ئه‌و بڕه زه‌ویه ك ئیسه وه‌كار تیه‌ریه‌یگ ئه‌را كشتوكاڵى له 20 % نیه‌په‌ڕیگه‌وه ، ئه‌ویش وه‌سه‌به‌ب كه‌مى ئاو و ئه‌و هه‌مگه مین یا لوغمه ك له‌تى كاڵیاگه له‌وه‌خت جه‌نگ.
ئاواره‌یى و ده‌روه‌ده‌رى كورده‌یل فه‌یلى شار زرواتیه به‌دبه‌ختى و ده‌رده‌سه‌رى فره‌یگ هاورده بانیان و گشت ماڵ و موڵكه‌یلیان له‌ده‌سدان وه‌سه‌به‌ب كووچ وه‌پیكردن و نه‌مه‌ندیان له‌شوون ڕه‌سه‌ن باوگ و باپیره‌یلیان ، ئه‌وسا زیاتر له 80 % مه‌ردم ناحیه‌گه درامه‌تیان له‌بان كشتوكاڵى و حه‌یواندارى و په‌س و پوڵه بوى ، وه‌لى ئیسه له‌گووشه‌ى شاره‌یل وه‌تایبه‌ت له‌به‌غداى پایته‌خت وه‌زع ژیانیان وه‌و جووره نیه ك خوه‌شگوزرانى ته‌واویگ داشتوون و هه‌ر چه‌وه‌ڕى ئه‌وه كه‌ن ڕووژیگ له‌ڕووژان بچنه‌وه باوان خوه‌یان و له‌بان ئه‌و زه‌وى و زار و ناوچه‌ى كویه‌ن خوه‌یانه ژیان تازه‌یگ دروس بكه‌ن.
بیگومان جویر ئاشكراس ك شار زرواتیه ، یه‌كیگه له‌و شاره‌یل داوڕیاگ كورده‌واریه ك ها له‌بان نه‌خشه‌ى كوردستان و چه‌وه‌ڕى جى وه‌جیكردن مادده‌ى (140) ده‌ستوورن ك چاره‌نویسیان ئاشكرا ئه‌كا جویر كه‌ركووك و خانه‌قى و مه‌خموور و مه‌نه‌لى و شوونه‌یل تر . دى له‌وه‌ر ئه‌وه مه‌ردم شاره‌گه وه سه‌بر فره‌یگه‌وه گشت ئه‌و ساڵه‌یل پڕ له‌مه‌ینه‌تیه بردنه‌سه‌ر و ئیسه‌یش هانه ته‌ماى ئه‌وه‌ك جویر جاران وه‌بنه‌و باوان خوه‌یان شاده‌و بوون.