وه‌تایبه‌ت له‌ڕوى ژیارى یا حزارى ، وڵات ناونى دو چه‌مانیش حوكمڕانى فره‌یگ وه‌خوه‌یه‌وه دیه ، ئمجا وه‌سه‌به‌ب داگیركارى یه‌ك له‌شوون یه‌ك ئمراتۆرى و ده‌وڵه‌ته‌یل جووراو جووره‌وه حزاره‌ى ناونى نیل و فوراتیش په‌یوه‌ندى فكرى و زانستى له‌تى كریاسه‌دى ، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش دوینیم په‌یوه‌ندى وڵاته‌یل خاوه‌ن شوونه‌واره‌یل تاریخى كویه‌ن فره بته‌و بویه‌و داگریكاریش هه‌میشه چه‌و بڕیه‌سه ئه‌و شوونه‌واره‌یله كویه‌نه‌و تواسگه وه‌گووره‌ى به‌حس و له‌یه‌كه‌وداین بڕه‌سیگه ئه‌و ئه‌نجامه ك بزانیگ سستم ده‌وڵه‌ت و مامڵه‌ى چینایه‌تى له‌ى ناوچه‌یله چ ریڕه‌ویگ داشتگه‌و دیریگ.
فره وه‌داخه‌وه ئیسه‌یش هه‌ر له‌ى عراقه سستم چینایه‌تى و جیاوازى له‌ناونى چینه‌یل و پیكهاته‌یل كوومه‌ڵگا فره وه‌ئاشكرا كریه‌یگه دى و هیمان هه‌ر تووز شوونه‌وار كویه‌ن سه‌رده‌م وه‌رجه پاشایه‌تى و زه‌مانه‌ى زوى له‌لى نیشتگه‌و پاكه‌و نه‌ویه ، ئه‌وسا له‌وڵات ناونى دوچه‌مان په‌یوه‌ندى راسه‌وخۆ بوى له‌ناونى چین ده‌وڵه‌مه‌ن و چین فه‌قیر و نه‌دار ، ئه‌ویش وه ئه‌وه‌ك هه‌میشه چین نه‌دار به‌نه‌ى چینه‌یل به‌رزتر له‌خوه‌ى بویه‌و هه‌ر ده‌سه‌و سینه خزمه‌تكار و له‌ژیر فه‌رمان ده‌وڵه‌مه‌ن و ده‌ره‌به‌گ یا ئقتاعى و ده‌سڵاتدار حكوومه‌ت بویه‌و هه‌ر وه‌دریژایى ژیانیان چه‌وسیاگ و زوڵم له‌لیكریاگ بوینه . له‌وه‌ختیگیش حه‌مورابى هاتگه تواسگه كوومه‌ڵگا وه گووره‌ى قانوون و ده‌ستوور وه‌ى جووره ریك بخه‌یگ و ده‌ستووره‌گه‌یشى ئه‌وه بویه ك مه‌لك یا پاشا خوه‌ى خاوه‌ن ده‌سڵات بووگ و گشت چشتیگ هه‌ر خوه‌ى بووگ ، ئى جووره ده‌سڵاتیشه له‌وڵات چین بازرگانه‌یل و ده‌ره‌به‌گه‌یل پشتگیرى له‌لى كردیان ، دى ئه‌وه بوى مه‌لك خوه‌ى وه‌خوداوه‌ند بان زه‌وى زانستیاگ و ئه‌را رویداگه‌یل و چشته‌یل فره‌یگیش زیاتر ڕاى پیاوه‌یل داروده‌سه‌ى خوه‌ى وه‌رگرتیاگ ك ئه‌وانیش ته‌نیا چه‌ویان چین به‌رز و درامه‌تدار دوینیاگ ، وه‌ى جووره ده‌سڵاتداره‌یل دریژه دیانه ده‌وران خوه‌یان له‌بان هساو ملله‌ت به‌دبه‌خت و بیچاره ، ئمجا له‌و سه‌رده‌مه‌یله چینه‌یل كوومه‌ڵگا له‌بان سێ چین دابه‌ش بوین ، ك ئه‌وانه‌یش (چین ئازاد و ده‌وڵه‌مه‌نه‌یل ، چین فه‌قیر ، چین به‌نه یا عه‌بید).
له‌چین ئازاد و دارنده‌یل ك له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه خاوه‌ن سه‌روه‌ت و سامان بوین كه‌سه‌یلیگ هه‌ڵوژانیان ئه‌را وه‌رگرتن پۆسته‌یل به‌رز و كاریگه‌ر و هه‌میشه له‌نواى گشت كه‌سیگه‌و بوین و نزیك بوین له پاشاو ته‌خت ده‌سڵاتدار و پله‌ى باڵایگ داشتیان له‌حكوومه‌ت و هه‌ر خوه‌یان روین بان ئاش بوین و هه‌ق گشت ره‌فتاریگ داشتن و ملله‌ت فه‌قیریش نه‌تویه‌نستیان سه‌ر وه‌سه‌ریان بنه‌ن و هه‌ركه‌سیگ سه‌رپیچى وه‌لیانا بكردیاگ ره‌سیاگه سزاى خوه‌ى. چین فه‌قیریش له‌وه‌ر ئه‌وه‌ك له‌و سه‌رده‌مه‌یله حوكم ده‌ره‌به‌گ زاڵ بوى له‌بانیان ته‌نیا هه‌ر تواسیان وه‌هه‌ر شیوه‌یگ بووگ بژیه‌ن و كه‌س ناویان ناریگ ، له‌ڕوى ده‌سڵاتیشه‌وه نه‌تویه‌نستیان وه‌رانوه‌ر چین ئازاد و ده‌ره‌به‌گه‌یل بگرن و بیجگه ئه‌وه‌یش گرینگى یا ئه‌همیه‌ت دیانه زه‌وى و زار ئقتاعیه‌یل و كراگیریاگ بوین و هه‌ر چه‌وه‌ڕى ده‌س ئه‌وان بوین وه‌نیمه كه‌متریش زه‌ویه‌یلیان بكاڵن و چشتیگ بكه‌فیگه ده‌سیان له‌به‌رهه‌م كشتوكاڵى ئه‌را گوزران خوه‌یان و مناڵیان. به‌نه‌یلیش هه‌میشه ژیرده‌سه‌و جى وه‌جیكار فه‌رمانه‌یل بوینه‌و هویچ ئازادییگ له‌ژیان نه‌یاشتن و چركاوخوه‌ر و بى هه‌یبه‌ت بوینه.
تاریخ له‌ئیمه خاستر زانیگ و له‌ئیمه‌یش زیاتر وه‌زع كوومه‌ڵگایه‌یل و چینه‌یل كوومه‌ڵگا له‌ناو لاپه‌ڕه‌یلى مقه‌یه‌تى كریاگه ، ئمجا ئایا چ چشتیگ له‌ڕوى چینایه‌تیه‌وه له‌ى عراقه چیه‌سه چوارچیوه‌ى گویڕانكارى و خزمه‌ت وه‌چینه‌یل كوومه‌ڵگا جویر یه‌ك كردگه‌و له‌وسا تائیسه چ ئاسانكارییگ ئه‌را فه‌قیر و كه‌مدرامه‌ت كریاگه ؟ ئیسه‌یش جویر ئه‌وه‌ك دیار و ئاشكراس ته‌نیا هه‌ر فه‌قیر زه‌ره‌دمه‌ن یه‌كه‌مه‌و چین به‌رز له‌ى وڵاته ئه‌سپ خوه‌یان تاو دانه‌و هه‌مان سستم چینایه‌تى تائیسه‌یش هه‌ر باوه.