گوڵ سوو- سوندس مێرزا ، لەو چالاکەێل کوردەێل فەیلییەسە ک دە بەغدا هاتگەسە دی ئوو دەوران مناڵیێ، کەفتە وەختێ ک فرە لە کوردەێل فەیلی لە عراق تاڕانن و بنەماڵەگەێ ئەویش چگنە ئێران. ئەوی دە ماڵێ ئێوەتەو بییە ک زوان کوردی، وە شێوەیێگێ رەسمی و جدی هەمیشە دە سەر زار و زوانێیان بییە.
سوندس خانم، سی ساڵ وەر ژە یە هاتە ناو کار رووژنامەوانی کوردی ئوو وتن شێعر و داستانە ئەڕا مناڵەێل وەگەرد بەشداری دە نووسانن چەن کتاو و رووژنامه و کار ئەدەبی لە گەنجینەێ یادگارەێلەێ سی ساڵەێ ئی چالاک ئەدەبی و فەرهەنگی کوردەنە.
هەرچەن ک کوردەێل فەیلی وەرژە هەر چشتێ وە ژینووسایدەگیان ناسریانە باوجی وە شەهاتی میژوو، ئەوان دە بازەڕگانی و سیاسەت و کارەێل فەرهەنگی و فرەتریش رووژنامەوانی و حزبایەتی ئوو دامەزرانن NGOەێل کوردی دە بەغدا ئوو چالاکی خەیروومەنی-مەزهەبییش دە بەغدا، لە نواڕۆوەێل بیینە ئوو وە خاتر پێشەنگی دە بنەڕاناین جمێشت کوردی، باج و تاوانەێل فرەیێگ دانە.
وە شوون رمیان رژیم دیکتاتوری سەددام، کار میدیایی و ژورنالیستی وە شێوازێ ک وەردەنگەێل فرەیێگ دە نام عەراوەێل و وە زوانەێل عەراوی و ئنگلیزی بکیشێ وەرەو خوەێ، زیاوە بی وە کارنامەێ ئی کەمهووز وەکارە دە بەغدا.
سوندس میرزا فەیلی ک شوون دەسێ دە فرە لە کارەێل رووژنامەوانی ئوو رادیوونی کوردی دیارییە، خوەێ ئی فرەکارییە لە ناهڵاجی و کەم بیین ژنەێل چالاک ئەزانێ، یەکێ لە بنیات‌نەرەێل دەم و دەزگا رووشنبیری و میدیاێل شەفەق، هن کوردەێل فەیلی بەغداسە.
ئی و‌ت‌ووێژە، دەمتەقەیێگە، وە کوڵ و کوڵ‌بڕ هشارەیێگە وە بڕێ لە خزمەتەێلێ بەردەوام ک کار یەک کەس و یەک گرووپ وە تەنیایی نەبیینە ئوو هەست داڵگانە و دڵسووزی خوەشکانە و پایاری ژنانەی سوندس میرزا ک خوەێ وەقف خەڵکەگەێ کردگە.
گوڵ‌سوو- گلەو بخوەیمن ئەڕا وەختێ ک ئیوە دوماێ چەن دەهە دوورەوڵاتی، گلەو خواردن ئەڕا زێدەگەتان، شار مناڵییەلەتان، بەغداێ نووستالووژیک، جگێ لەو وەختەێلە ئەڕامان بیژ
سوندس میرزا: دوماێ داڕووخیان سەددام دە ساڵ 2003 ئیمه هاتیمنەو ئەڕا بەغداگەمان، دەس‌وەجی تەجروبەێلەێ خوەمان دە کار ژورنالیستی خستیمنە کار ئەڕا مەردمێگ ک دی لە زوان و هوویەت خوەیانیش بێ‌بەش کریابین.
دەو بەێنەێلە جەناب نێچیروان بارزانی سەروک حكومه‌ت هەرێم کوردستان له‌و وه‌خته، ئەڕا خزمەت کردن وەێ رووڵەێ ستەمدیدەێ کوردە، یارمەتیمان دا تا موئەسسەیێگ فەرهەنگی بونیات بنیمن وە ناو دەزگاێ رووشنبیری شەفەق ئەڕا کوردەێل فەیلی.
دەو بەێنەێلە عراقی مانا، گیروودەێ بیر و رایلەێل سیاسی بی ئوو هووزپەرەستی و تەعەسوبەێل دینی و عەشیرەئی بی وە دەسپێچێ ئەڕا بنیات ناین حزبەیل سیاسی، کەسێ دە هووڵ فەرهەنگ و کار فەرهەنگی نەبی. ئیمە ک کەمهووزێ بیمن ده به‌غدا ک قوربانی وازییەێل سیاسی کریایمنە ئوو دوچاوەکی کردن و تەعەسوبەێل کوور مەزهەبی و عەشیرەئیی و فرەتر لە گشتێ ئجرای پروژەێلێ جەهەنمی جوور تەعریب، هوویەتمان سووزان‌بی، دیمن ک داشتن بنکەیێگ فەرهەنگی ک دوارە فەرهەنگەگەمان زینگەو بکا ئوو ناین میدیایێگ ئەڕا یە ک دەنگمان وە گووش وڵات بڕەسنیمن لە نان شەو واجووترە تا بقیڕنیمن ک هێمان زینگیمن و دی مردگ دەس مردگ‌شوورەێل شوونیست نییمن و ئەخوازیمن ک وەل زینگەێلەێ ئی وڵاته ئەڵس‌بنیش بکەیمن، عراقێ ک ئیمە ئەزانیمن خووییەگەێ یەسە ک هن یەک میللەت نییە و فرەدەنگی و فرەرەنگی، خاسترین تایبەتمەندی عراقە ک لە بیرەو بریاگه.
ئوو وەختێ دیمن ک حزب سیاسی فرەسە و ماڵگەێ فەرهەنگی هەر نییە چگیمنە سەر وەخت ئی ژێرخوانە.
کار کردن دە پایتەخت ئی خاسییە دیرێ ک دەنگت ئەڕەسێ وە گووش وڵات و کەسێ ناتوانێ وە ئاسانی پەنکوور و کوورگت بکا، کار فەرهەنگی و کار ژورناڵیستی دە بەغدا ئی خووییە ئەڕا ئیمە داشت ک ئەو ئاز و تەوان دا وە پێمان تا دوارە وە گشتێ بێژیمن ک وە بان ئەو هەمگەێ تەعریب و ژینووسایدە، هێمانیش زینگیمن ئوو وە دەنگ بەرز ناو تاوانبارەێلە چڕیمن و وڵات لەیان ئەوڕەسانیمن.
گوڵ‌سوو- یانێ جەنگ هوویەتی کردن؟
: نە کورد فەیلی ک هەمیشان خوەێ قوربانی جەنگ بییە، هیچ وەختێ شەڕخواز نەبییە ئوو وەداخەوە هەمیشە هە کارێ وە سەر هاوردنە ک مەجبوور کریاگە هە بەرگری بکا لە بەش و مافەێلەێ ئوو نواێ دوچاوەکی کردن بوسێ. دە ئی چەن ساڵە ئیمه هیچ وەختێ سووکایەتی وە هیچ هووزێ تر نەکردیمنە چوون خوەمان قوربانییەێل سووکایەتییەێلەێ جاران بیمنە و تام تیەڵ ئی ژەهرە چەشیمنە ئوو گشت ویر و هرزمان نایمنە مل یە ک هاناێ ئەو عراقییەێلە بدەیمن ک نیگاێ خوەیان بگوڕنن ئوو جوورێ تر بنووڕن وە پێمان دەێ هەمگەێ ساڵە کەسێ بوختانبار نەکردیمنە ئوو کەسێگیش وە کوشتن نەدایمنە چوون کار فەرهەنگی خووییەگەێ یەسە ک ژیان ئەڕا گشتێ ئەخوازێ نە مردن. ئیمە لەێ ساڵەێلە وە دەنگ بەرزێگەو هاوار کردیمنە ک ئیمەیش رووڵەێ ئی خاکەیمنە ئوو جیاوازی زوان و عەشیرە، نه‌بایەد بڕێ بخاگە جەهەنەم و بڕێ دە بهێشت، نە ئیمە و نە ئەوان.
جیاوازی زوان من کەمهووز کورد فەیلی وەرد فرەهووز عەراو، نەبایەد کارەساتەیلێ جوور ژینووساید دە شوونێ بیاێ.
دە ئی هەمگە ساڵە، بان ئەڵ بان، ئیمە وە زوانێ سادە وە گشتێ وتیمنە ک داخوازیمان یەسە؛ وەختێ ئەنووڕن وە کورد فەیلیێگ، جوور ئایمێ، جوور وڵاتوەند خاون بەش و مافێ بنووڕن وە پێ، وەختێگ ئەچڕنەێ وە ناو راسکانی خوەێ بچڕنەێ، ئایا ئی چشتەێلە داخوازییەێل فرەیێگن؟ ک ئیمە دە وڵات خوەمان بایەد بڵاڵکیمن ئەڕایان؟
گوڵ سوو- دە بارەێ زینگەو کردن بنزار کوردی فەیلی دە بەغدا بیژ ئەڕامان
:گشت عراقییەێلە له به‌غدا عەراوی ئەزانیمن ک گەن نییە باوجی گەنییەگەێ ئەوەسە ک کورد ببیمن و نەزانیمن وە کوردی قسە بکەیمن. ئیمە ک ئێژیمن خوەمان زینگیمن و نەمردیمنە، خۆ بایەد بێژیمن ک زوانمانیش نەمردگە و زینگی هە ئەڕا خوەمان نەخوازیمن ئەڕا زوانمانیش زینگی بخوازیمن ئوو ئی کارە لە چگن وە پارلمان و چگن وەنام دەوڵەت و وە دەس هاوردن پوست و پلە و پایە کەمتر نەزانیمنەێ ئوو خوەمان ئی کار موهم فەرهەنگییە گرتیمنە مل چوون دوماێ هڤدە ساڵ ئێسەیش هەم ئەبینیمن ک حوکوومەت بەغدا هێمانیش نە ئەخوازێ سەقام بدا وە هوویەت کورد فەیلی و نە ئەخوازێ و نەیش ئەتوانی ک زوانمان بیارێگەوە.
گوڵ سوو- پارتەێل سیاسی کوردی چە کردنە؟
حزبەێل سیاسی کوردی خوەیان بایەد جواو ئی پرسیارییە بدەن، ئی دەسهەڵات سیاسییە ک کورد دە ناو بەغدا هاوردگەسە دەس، بەغدا خەێر وە پێ نەکردگە. وەداخەوە، ئەو رووژەێلە ک سەددام رمیا، پارتەێل کوردی هیچ بەرنامەیێگ نەداشتن و ئمڕوو هەم هیچ بەرنامەێ نەدیرن ئەڕا یە ک ئی دەس زوور و ستەمە ک هێمانیش پاوەجییە یانێ (بێ‌ماف کردن و بێ‌زوان هیشتن کوردەێل فەیلی) لە مل سەرێیان ئەڵگرن، دەێ هەمگەێ وەختە هە نێچیروان بارزانی بییە ک هانامان دا تا دەزگاێ رووشنبیری شەفەق خستیمنە رێ، وە زوانێگ سادە و ئنسانی ئەڕا گشت شاروەندەێل بەغدا، ئەڕا هەفت ملیوون ئنسان ک ئەزانیمن سەلیقەیان یەکێ نییە و زوان و فەرهەنگ و باوڕێیان جووراوجوورە.
حزبە سیاسیە کوردییەێلە، خاس لەێ وەز و وەزیات نووییە نەڕەسییەسەو نامنێ ک ئستراتژی خاسێ دە وەراوەر کورد بەغدا ئوو گشت کوردەێل دەێشت هەرێم بداشتووبێ ئوو ئەڕا مەترسی و هەڕەشەێلێ ک ها دە بان هوویەت و هەم فەرهەنگ کوردەێلەێ دەروەێ هەرێم هیچ بەرنامەیێگێ دیاری نەداشتگە.
گوڵ سوو - بەشێ لە کارەێلەێ تو بەرنامەێل رادیووی بییە، ئەڕا رادیوو؟ ئەڕا بەغدا؟
: وەداخەوە ئیمە ئێقەرە دەس و دەسهەڵات نەداشتێمە تا تلیفزیان و رەنگ بداشتووبیمن ئوو لەولاویش کورد، ئەوەیش کورد بەغدا ک نیم قه‌ڕن ئازگار تووش تەعریب بێ‌هچانێ هاتگە ئەو ئامادەگییە ئەڕا خوەنستن و نووسانن کوردی نەداشتگە و نەدیرێ ئەڕا یە بی ک ئیمە چگیمن وەرەو (رادیوو ئوو دەنگ) ک ئاسانترە لە نووسانن، یە ئاوەڵیەکەگەێ.
دوێیم‌یەکەگەێ یەسە ک هەم پایتەخت عراقە و هەم چوون هێمانیش فرەترین کورد ها لە تێ، ئەپووڕێ بێژیمن ک ئەگەر مەردمەگە خوەیان ئەونەشارن و بیانە سەر ئەسڵ و نەسڵ خوەیان، بەغدا گەوراترین شار کوردنشین عراقە. وەداخەوە فێشترین کورد ئوو کەمترین کوردزوان هانە بەغدا.
ئەو رووژەێلە، مەردم ئیمە زوان داڵگی خوەیان فەرامووش کردبین ئوو ئیمە دیمن ک بایەد لە شوونێگ دەس وە پێ بکەیمن ک فرەترین تەئسیر بداشتووبێ، ئیمە هێمانیش هایمنە بان ئەو باوڕمانە ک هە کار سیاسی شوونهاتی نەدیرێ ئوو شوون کار فەهەنگی فرەترە. ئەڕا خاتر یە بی ک لە سەرەتا وە کوردی و عەراوی، رووژێ دوانزە ساعەت بەرنامەێ رادیووی داشتیمن ئمجا کەم‌کەم بی وە شەوانە‌رووژی و فێشتر لە دوانزە ساعەتیش بەرنامەێ راستەوخۆ (زینگ) بڵاوەو ئەکردیمن ک وەردەنگ فرەیێگ داشت.
گوڵ‌سوو- ئەڕا بنەماڵەگەێ ئیوە وەگشتێ و رووڵەبجم هاتنە ناو ئی کارە
: راسێ بخوازن عراق گەنترین شوونە ئەڕا کەمهووزەێل و ئەڕا ژیان کورد فەیلی و کار میدیایی دە ناو بەغدا فرە فرە سەختە.
ئەزانیمن هەر کارێگ موشکڵات خوەێ دیرێ ئوو وەختێ ک کار هەسە و کارکەر نییە بایەد چە بکەیمن؟ من و هاوژینەگەم هە لە سەرا دە ئی پڕوژە هاوبیر و هاوکار یەکتری بیمنە ئمجا دۆتەگەمانیش گەپترەو بی هە جوور ئەندامێ لە شەفەق هاتە ناو ئی بەرنامە و دە بەش مناڵەێلە دەس وە کارەو بی و کارەێل زاڕووانە پێشکەشەو ئەکرد.
دەو بەێنەێلە وەڕاسی وەخت هەم ئەڕا کار و هەم ئەڕا ژیان کەم ئەهاوردیمن. م ئەوسا بەرنامەێلێ جوور مەتەڵ ئەڕا مناڵەێلە، ژیان و خێزان، پەپووڵەێل شەفەق، حەووا، خوەنستن خەوەر و هەواڵەێلە، باوەتەێلەێ جووراجوور سیاسی، ئەدەبی، کوومەڵایەتی و.. داشتم . ئیمە ئەوسا وە دەس پەتی ئەو کارەێلە ئەکردیمن چوون کادر کەم داشتیمن، من بەرنامەێل فرەیێگ پێشکش ئەکردم و دوکوت فێشترێیان لە ناچاری بی چوون کەسێ ترەک نەبی ک بتوانێ ئەو کارەێلە بکا، ئەنجام داین ئەو هەمگە کارە وەیەکا وتم لە ناهڵاجی بی و نەوەدڵانە و کار فرە سەختێ بی.
گوڵ سوو- یەکێ لەو بەرنامەێلتانە ک فرە وەردەنگ داشت ئەڕا خوەێ، بەرنامەێ بی ئەڕا بنەماڵەیلە وە نام ژیان و خێزان، دە بارەێ دەسکەفتەێلەتان دەو بەرنامە ئەڕامان بیژ.
:ئی بەرنامە، بەرنامەیێگ بی ئەڕا زینگەو کردن کەڵتوور و فەرهەنگ کوردەواری، ئەو چشتەێلە ک یە خەێلێگە لە بیرەو چگنە و ئێسە دی نەماگەسەیان ئوو کارێ کردیمن ک نەوەێل ئێسایین کورد ئیجوورەچشتەێلێ بژنەوێ و بناسێ. بێ‌ژە ئەوە دەێ به‌رنامە ئیمە کارێ ئەکردیمن ک بنەماڵەێل کورد فەیلی وە شێوەێلێ زینگ وەیەکا بڕەسن ئوو دەێ بەرنامە یەکتری بناسن و یەکا بگرن چوون فرە لەیان لە هووڵ سەددام و وە دەرکریان دەێ چل ساڵە خوەیان و هوویەت خوەیان ئەوشاردبین.
ئیمە هەمیشە یە ئەگرتیمنە وەر چاومان ک هەر بەرنامەێ ک ئەسازیمنەێ حەتمەن پەیامێگ لە تێ بنیمن ک هوویەت‌خوازی کورد فەیلی وە‌بێ‌تەعەسووب و وەبێ‌هووزپەرەستی وە پێیان بناسرێ ئوو خوەتان ئەزانن ک دە ناو دڵ ئەو عەراواتە ئوو دوماێ ئەو هەمگەێ ساڵە ک تەعریب کریابیمن یە کار فرە سەختێ بی ئوو دیمن ک فرەیش دەسکەفت وە دەس هاوردیمن چوون وەڕاسی دەو وەختەێلە شه‌فه‌ق ته‌نیا رادیوون كوردی بی و هیچ رادیوونێ دە بەغدا نەبی ک چەنە دەنگ شەفەق دە نام ماڵەێل كورد دەنگێ وە بەرز و بڵن بژنەورێ چ بەشە کوردییەگەمان و چ بەشە عەراوییەگەمان ئوو ئەوسا رادیوو شەفەق، فرەترین گووش‌تەکن داشت ئەڕا خوەێ ئوو توانستیمن ک بەش چشتێ بیر و باوەڕ وە خوەێ ئەڵگەردنیمن وە خەڵکەگەمان ک تەعریب ئێعتماد وە نەفسێیان داڕووخان‌بی هەمجا بیر کردنەوە وە زوان کوردی فەیلی ئوو فەرهەنگ کوردیاتی جوور شوناس کەمهووزێ ک ناسنامەێلەیانیش لەیان سەن‌بین و دڕبین و فڕەیان دابین لە تێیان کردیمنەێ جمە و جووڵە و جمێشتێ هوویەتخوازانە ک تا ئەوسا ئیجوورە چشتێ ئەڕایان وە ئەرزێشت وەهساو ناهات چوون قه‌زییەێ کورد فەیلی دە عراق هەمیشە هە بار سیاسی و حزبایەتی داشتگە نە فەرهەنگی ئوو شەفەق ئەڕا یەکم جار ئی رێ و رێچە شکان ئوو سەرئاسووێ تر دە جمێشت هوویەتخوازانەێ کوردی کرد وە باو و وە کوردایەتی بار و رەنگ و بوو فەرهەنگی دا.
وە داخەوە ئیمە دە میژوو کورد فەیلی ئەبینیمن ک کەسایەتییەێل فرە گەپێ داشتیمنە هەم ژن و هەم پیاگ ک دە دنیا ناودارن باوجی گشتێ کار سیاسی و حزبایەتی کردنە ئوو ئیمە خواستیمن ک بیربڕینەوە لە فەرهەنگ و زوان جوبرانەو بکەیمن و لە چاو وڵات و وڵاتوەندەێلە، فرەیش توانستیمنە هەر چەن ک ئی کارە (وسیان) لە تێ نییە و ئیمەیش ئەڕا خوەمان ئاسووەێل فرە بەرزێ دیاری کردیمنە و هێمان فرە کار ئەڕا خوەمان دیاری کردیمنە ئەگەر بێ‌دەسهەڵاتی و کەم‌دەسی بهیلێگەمان.
گوڵ سوو- چەن مەتەڵ ئەڕا مناڵەێل وتیت؟
: خوەمیش ژمارەیان دە دەسم نییە، دوماێ چەن ساڵ دەنگ ئەڵگرەێلەمان خەوەر دان ک هزار مەتەڵ فێشتر ئەڕا مناڵەێلە دە بەرنامەێلە و فەیلی زاڕووانەگەمان وتمە.
گوڵ سوو - فرە خاس، نە هە دە بەغدا، تا ئێسە دە گشت عراق و ئێرانیش ئێقەرە وە گشت بنزاراوەێلەێ کوردەێل خوار مەتەڵ و چیرۆک نەوتریاگە، هاتێ دە گشت کوردستاناتیش ئەڕا مناڵەێلە، کەسێ وە تەنیایی ئێقە بەرهەم نەداشتگە، دەستان خوەش، ئەوانە هن خوەت بین گشتێ؟ یا لە عەراوی و فارسی ئەڵئەگەردانیتەیان وە کوردی؟ یا فوڵکلور کوردیاتی بین؟
:بڕێ لەیان هن عەراوی و فارسی بین ک م ئیدەگەیان ئەگرتم و ئەکردمەیانە کوردی فەیلی بەغدادی، ناۆرێ بێژیمن ک ته‌رجومە بین چۆچشتی ئقتباس وێنەێلێ بین ک ئەزانستیمن ژنەفتنێیان ئەڕا گووشگرەێلەمان خاسە، بڕێگیش سەرزاری و زوانی فولکلور کوردیاتی بین ک گەشە وە پێیان ئەدایمن و ئمڕووژینێیان ئەکردیم ئوو فرە لەیانیش هن خوەم بین ک ئەنووسانمەیان و پێشکشێیان ئەکردم وە وڵاتوەندەێلەمان. یە خوەشترین تەجروبەێ ژیانم و کار سی‌ساڵەێ ژورناڵیستیم بی چوون ئەدیم و ئەژنەفتم ک دە وەردەنگمان باپیر و داپیرەێلەێ وە چ شەوق و زەوقێگەو وەل نەوە و وەچەزالەێ خوەیان ئەنیشتنە پاێ ئەو بەرنامەێلمانە و گووش ئەتەکانن وە پێیان و تام و خواێ ئەڕایان ئەکردن و حەتا دوماێ ئەوەیش دە شەونشینی و سەیرانەگەنیش باس و دەمتەقەێ بەرنامەێلەمان ئەکردن، ئیمە ئەو شەق‌شەقەێلە ک دە ناو چەن چین کورد فەیلی لە بار زوانی و فەرهەنگی و وە خاتر تەعریب کەفتبی بەش وە خوەمان، پڕەو کردیمن، وەێ خاترە هێمانیش ک هێمانە ئەو جمە و جوولە ک دەنگ شەفەق وە کوردی و عەراوی خستنە رێ دە بەغدا ئوو کوردەێل فەیلی وەر ئەو (خوەێ بیین) داجمانن، شرین‌ترین گڕگڕەێل و خاسترین ویرەوەرییەێلەمن و چەنە زاڕوو خوەم دووسێیان دیرم وە راسی.
ئیمە وەو کارەێلە هە جوور ناوپڕ کردن بەرنامەێلەمان و لە ملەو کردن وەختمان نانووڕستیمن و نانووڕیمنیش، ئەوانە وە سەرچاوەێل و کانیئاوەێلێ پاک و رووژن ئەدیمن ک ئەخوازن گەن و گووتاڵەێلێ ک تعریب خستگە دە گڵاڵ هوویەتخوازانەمان بشوورن، هەر کام لەو وشەێلە، لەو کەلیمە و مەتەڵەێلە ک ئەبردمە کار، هەر چەن گشتێ هە فەرهەنگی و باس بنەماڵە و شار بین و شوعار داینەێل شووڕشگری کوردایەتی و حزبی نەبین و باس فەرهەنگ هاوبەشەێ جەهانی و مودڕن و فوڵک کوردیاتی بین ک پڕە لە ئنسانییەت و مێهر و یاری و بوەڕەێل کوانە و گەورێ ک ریشگ دە دینەێل یاری و ئێزدی کوردی دیرێ، ئەڕا خاتر یە گشتێ لە شەنگ و تیر خەباتکار کاری‌تر ئەدیمنەیان و وەردەنگەێلەمانیش وەکارتر لە هەر خەباتکار و شووڕش‌وان‌ترێ کار هوویەتخوازانە ئەکردن.
گوڵ سوو- ژن، دە مەسەڵە‌ێ کورد فەێلی، چ شوونێگ دیرێ؟
: م وە چاو ژن‌وپیاگی نانووڕم وەێ چشتەێلە، تاریخمانیش لەێ‌وا حوکم ئەکا چوون وەداخەوە ستەمەێلەێ سەددام و سەددامییەێلە، رووڵەبجم؛ گەپ و بووچگ و کوێخا و کەیوانوو و پیاگ و ژن زاڕوو؛ گشت کورد فەیلی گرتە وەر و گشت چشتمان خراوەو خاپوور کرد و چگ ئوو ئێسەیش بایەد دە مل گشت ئەو بنەواێلە دوارە هوویەت نووتر و ئمڕووژین‌ترێ ئەڕا کورد فەیلی بنایە بکەیمن ئەڵوەت بەش ژن فرەترە.
ئمڕوو ئەو رووژەسە ک ئیمە بایەد دە فەرهەنگ، سیاسەت، ئقتساد و هەر چشتێگ تر بەشداری بکەیمن مەرج نییە ژمارەمان چەنە پیاگەێلە ببێ وەلێ چشتێ ک گرینگە بایەد ژنەێلەمان تێکووشان فرەترێ بکەن.
دە میژوو کورد، دە ژیان ئەوساێ کوردەواری هەم ژن و پیاگ وەگەرد یەکتری کشت و کاڵ کردنە، شوانی کردنە و هیچ جیاوزایێ نەداشتن، دە دەوران خەبات و ڕاوسیان دە وەراوەر حزب بەعسیش، ژن و پیاگ، گشتێ وەیەکا خزمەت وە قەزییەگەمان ئەکردن و وەرد یەکترەکی تاوان ئەکیشان و ئیمە لووالوو پیاگەێلە ناودارەێلەمان، ژن ناوداریش داشتیمنە ئێسەیش بیلا کار نەکەیمنە ژنانە و پیاگانە و هە ئێسەیش ئەبینیمن ک فرە لە دۆت و ژنەێلەێ کورد فەیلی کەفتنەسە نوا و دە کار سیاسی و مەدەنی بینەسە نواڕۆو و ئی سەرئەڵدانەێلە فرە وە بانانێ خاستر همیردارمان ئەکا. خانمەێلە بایەد ئەرزێشت جیگاگەێ خوەیان بزانن و هەم دوروستییەگەێ ئەوەسە ک بزانن وە تەوانایی خوەیان وەێ پلە و پایە رەسینە و قەدرێ بزانن.
گوڵ‌سوو- دوماقسەگەت بیژ ئەڕامان؟
: بەغدا، پڕە لە تاریخ کورد فەیلی ئوو جوور هەلوورکێ میژوو ئیمە، رووڵەێلەێ خوەێ گرتگەسە باوش خوەێ هەرچەن ک وەداخەوە وەرچاوتەنگییەێل هووزپەرەستانەێ ک دە ناو بەغداوەندەێلە هەسە ناهیلێ کەسێ پاپەێ ئی تاریخ هاوبەشەمانە دە ناو رووڵەێل عەراو و ورد بەغدا ببێ و ئەوانە بینەسە یەکێ یەک کەلاوەێ چووڵ و لە بیرەو چگە.
وتنە ئەو میللەتەێلە ک ئەهەمییەت نادەنە زوان و فەرهەنگ و تاریخ خوەیان و نواێ لە ناوە ئەڵگیریانێ ناگرن ئەمننە دار و درەختێ ک بنەو هشک ئەڵهاتگە و دوماجار رووژێ ئەڕەسێ ک بای ولێگیش ئەڕمنێگەێ. ئیمە ئەزانیمن ک تاوانبارەێلە ئەڕا پەنکوور کردن جنایەتەێلەیان فرە هەوڵ ئەدەن باوجی مەزڵوومەێلە ئەڕا هاوردنەوەێ مافەێلەیان کەمتر کووشش ئەکەن. ئمڕووژیش بڕێ ئەخوازن وە کوشتن زوان و هووییەتەمان، ئەو باقیمان بکوژن تا دی هیج لەمان نەمینێ ئوو دی کەسێ لەمان نەوێرێ ئەڕا هوویەت‌خوازی بیاێگە جواو.
ها بیرم دە ساڵ 2004 وەختێ ک کەفتیمنە کار و دەنگ رادیوو شەفەق بەغدا گرتە وەر، بڕێ وە ئیمە ئەوتن؛ ئیوە خۆ تەعریبەو بینە ئوو زوانتان نەماگەسە و وە بێ‌زوانی چۆ ئەخوازن بیژن ک هوویەتێگ جیاواز و هن خوەتان دیرن؟ !
فرەکەس هە نوقڵانەێ شەکەت و وڵەکەت بیین و داڕمیانمان ئەدان و ئەوتن ک ئیوە ئاخرێ دائەمینن و نابەنە رەسەت ئمجا ئیمە چە؟ ئیمە هە همیردار بیمن ئوو همیرمان لە دەس نەدایمن دە ئی چالاکی ک هماڵدارەکیێ نابەرامبەرە هیوا و ئومید خوەمان لە دەس نەدایمن و نەهیشتیمن ک برۆسکەێ ئی ئاگرە بخەفێ.
ئەگەر جوور رووڵەێلێ خاس، وەوێنەێ باپیران و داپیرانمان دەو دەورانە بیر بکەیمن، شەکەتی و مەینەت‌باری ناهمێیدمان ناکا. ئەزانیمن ک ئی ستەمەێلە ک نیم‌سەدە ژیانمان کردگەسە قاچاخ و بەڕانی، چۆنە خستگەسەمانە دوما ک دی ناهیلێ سەر هێز بدەیمن و بڕەسیمنە ئەو جیگاێ بەرزە ک ئەوسا و وەر ژە هاتن بەعس دە بەغدا و دە گشت عراق داشتیمن ئەڕا خوەمان، ئوو دی سەختە ک دە بازەرگانی و سیاسەت وە شوونگەێ جارانمان بڕەسیمن باوجی باوه‌ڕ دیریمن ک ئەتوانیمن سەر ئی رووژەێل سەختە بچەمنیمن و بیژیمن ک ئایەندە هن ئیمەسە.
ئیمە چوون وە خوەمان باوڕ دیریمن ئەتوانیمن بیژیمن ک ئێسە دە گشت عراقیش، هیچ کەمهووزێگ دە کار میدیا و ژوورناڵیستی، لە بار هووزایەتی و فەرهەنگ وە پاێ ئیمە ناڕەسێ، هەر چەن ئەوان هێمان دە شوون زێد و ماواێل باوانی خوەیان دانیشتنە و نەچۆچیانەسە یەکا ئوو ئیمە ئی تەعریب و تەرف و تۆن کریانە لە بار فەرهەنگییەوە جاماڵمان سیەوە کردگە، وە بان ئەیانه گشتێ (شەفەق) ئێسە وەو جیگا رەسییە ک دی کەسێ ناتوانێ ئنکارێ بکا، گوڤارەێلێ ک وە عەراوی و وە کوردی فەیلی دەرئەچن فرە زینگتر و ئمڕووژین‌ترن لە گشتێ و حەتتا لە چەمسار ئەوساێ خوەیانیش. یەمە دی رادیوو شەفەق هه‌م ده‌نوو له داڵگ بییه وە سێ زوان کوردی ، عەراوی و ئنگلیزی . دە عراق و دە ئێران و دە گشت عەراوات ئوو دە گشت دنیا شەفەق‌نیوز بییەسە سەرچاوەێ خەوەری دیاریێ ئه‌ڕا هه‌واڵه‌یل عراق.
یە راسە ک گشت ناودوئاوان و (شرق‌الاوسط/ خاوەرمیانە) ئوو عراقیش وەتایبەتی بەهرە و ئستێعدادەێلەێ ئەکوژێ و رووڵەکوژە هەمجا یە ئیمەیمن ک دە بان پاێ خوەمان وسیایمنە ، هەر چەن ک ئەزانیمن یە رێ و رەوەن رووژگارە ک یەک‌جار هایمنە سەر پا ئوو یەک جاریش گلیمن باوجی ناهیلیمن ک زنەچاڵمان بکەن چوون زوان و فەرهەنگ خوەمان زینگەو ئەکەیمن، ئەڵبەت ئەر ئایم خوەێ بخوازی ئوو ئیمە دە ئی هه‌مگه‌ێ ساڵە دایمنەسە نیشان ک ئەخوازیمن و ئەتوانیمنیش.