شه‌فه‌ق نیوز- خانم دوکتور (مونیرە ئومید)، بەرپرس ماڵگەێ (گلگامش)ە ک ئەڕا تەحقیق و کار فەرهەنگی، ئێجتماعی کوردییە، ئوو هەمیش بەرپرس ماڵگەێ بێستوونە هن تەحقیق و کار ئەڕا (کورد فەیلی)ە.
دوکتورە مونیرە، لە کوردەێل فەیلی مەڵکشای بەغداسە ک وەداخەوە سێ برای دە دەورەی رژیم وەرین و وە دەس هووز بەعس سەددامی شەهیدەو کریان ک لەێ داخە داڵگ و باوگ خوەییش دق کردن و مردن، ئی داخ و داخمەێلە دەو بەێنەێلە کەفتن ک چەن‌سەد هزار کورد فەیلی، وە بێ‌کەس ژینووساید کریان.
دوکتورە مونیرە ئومێد، دەرسەێلەێ خوەێ دە سەرەتا تا وەر ژە زانکۆ دە بەغدا خوەنست ئوو دە ساڵ 1976یش دە زانکۆ بەغدا ئامارکاری خوەنی ئوو دە ساڵ 1988یش بڕوانامەێ دوکتوراێ ئامار و وەرێ‌وە‌بردن کار دە زانکۆ کودولو مەجارستان (هەنگاریا) وەرگرت.
مێژووی پێشەیی
- دوای وەرگرتن ئامارکاری، دە هەر ئەو زانکۆ ک دەرس لە تێ خوەنست، چگە سەر کار ئمجا پۆست خاسێ دە ئامارکاری گرت.
- دە ساڵ 1996 ئوو دوماێ چگنێ وە بریتانیا دەورەێلە بنگەێ نا ئەڕا ئامارکاری ئوو کار تەحقیق و موشاورەێل ئاماری دکرد.
- دە فرە لە کونگرەێل زانستی بەشداری کردگە فرە لە نووسریاگەێلەێ دە گوڤارەێل پسپوری ئامار بڵاو کریان.
چالاکی سیاسی و دیموکراتی و حەق‌خوازی ئەڕا ماف مرۆڤ
- دوکتور مونیرە یەکێ لە کوانەکارەێل خەبات کوردییە دە عراق.
- ئەوی دە ناوەێ ساڵەێل 1972 تا وه 1974 بی وە ئەندام یەکێتی خوەنەرەێل کوردستان له زانكو.
- دە دەر عراقیش، دە بنەڕاناین دامەزراوەێل دیموکراتی وە گشتی ئوو هن ژنەێلیش بەشداری کرد و سەرەوەرە کردن کونگرەێل فرەیێگیش دگرتە مل ئوو جەرخە و دەسەێل رووشنبیری و چالاکی ئەڕا ژنەێل عراقی ئوو یەکێتی خوەنەرەێل کورد دە ئورووپا، لە کارەێلێ بینە ک ئەوی فرە دیاری کار لە تێیان کردگە. ئه‌وی ئەندام یانەێ رووشنبیری عراقی دە باکوور ئیتالیا بی ئوو هن کەس‌وکارەێل زنەوەچاڵەێل و قوربانییەێل هاوماڵ‌جەمی (مقابر الجمعی) هەم بی، هەمیش دو دامەزراوە هن کوردەێل فەیلی وە نام کومەڵگەێ کوردەێل فەیلی دە باکوور ئیتالیا ئوو کومەڵگەێ ژنەێل کورد فەیلی ئەڕا ئەوسەنین بەش و مافێلێیان ک خوەێ سەرۆک ئی بنگە بی. ئه‌وی له ئاماده‌كردن و بەشداری کردن دە فرە لە کونگرەێلێ ک پەیوەندی وەگەرد ژینووساید کردن کورد و دوفێشتر قەورسانەێلەێ دەسەجەمی دیرن، ده‌ور داشتیه.
شه‌فه‌ق نیوز، چەنە چەن پرسیار دە دەمنێشت خانم دوکتور مونیرە ئومید نیشتگە ک پێشکش وە دووسخوازەێل دکرێ.
شه‌فه‌ق نیوز- بڕێگ ئێژن ک حوکوومەت کوردستان، هە بایەد بیر بکا لەو ناوچەێلە ک ها ناو چوارچووەێ جوغرافیاێ هەڕێم کوردستان، وەێ خاترە بەش فرەیێگ لەو کوردەێلە ک هانە ناو جوغرافیاێ عراق عەراوی، بێ‌بەش مانە لە نووڕستن و گرنگیداین دەوڵەت هەرێم، ئەڕا لەێ‌واسە؟
مونیرە ئومید : ئەڕا پەیدا کردن جواوێ خاس ئەڕا ئی پرسیارە بایەد ئەڵگەردیمنە جاران، وەختێ ک دە جەنگ جەهانڕوو یەکم، خاک کوردە فەیلییەگان، بەش‌بەشەو کریا دە ناوبەین دەوڵەت تازە نریاگ عراق ئوو دەوڵەت ئێران. ئێسەیش زار و زەمین ئیمە هە لە باکوورەو، لە لاخوار کەلار جوور هێڵێگ راس کیشریاگە تا وە سنوور ئێران ئمجا وەرەو باشوور وە لێوار هەردوگ سنوورەگە دریژە پەیدا ئەکا تا رەسێ وە کەنداو (خەلیج) ئەر چاو بخەن ئەڵەێ جوغرافیا ئەبینن ک ئیمە ئەو بەشەیمنە ک تەواوکەر ناوچەێ (گەرمیان)ە ک ئەوسا وە پێ ئەوتن (گەرمەسێر). ئەڕا یەسە ک بایەد سەرکردەێلەێ بزانن باس و باوەتەێلەێ کورد فەیلی چشتێ نییە ک وەێ ئاسانییە نەنووڕن وە پێ و بیر لەێ ببڕن ئوو یە وەێ ماناسە ک باوەتەێلەێ کورد فەیلی لە باوەتەێلەێ کورد هەرێم جیاوە ناکرن. وەز و وەزیات عراق، ئێسە جوورێ وە پێ هاتگە ک دی دەوڵەت هەرێم خاس لە یە ئەوڕسییە ک فرە لە ناوچەێل کوردنشین هانە دەرەوە و دابڕیاگن لە هەڕێم.
ئی پەیوەندێلە ئستراتژیکە ک بەس و پەیوەن ئیمە و کورد هەرێمن گەورتر لەو قسەێلەن ک بڕێ بتوانن بخەنەیانە پشت گووش یا وە کەم نیشانێ بدەن.
ئیمە ئەڕا حزبە عراقییەێلە (بێ‌ژە حزبە کوردستانییەێلە) جوور مەڵوەنێگ لە دەنگ و رای و کوومەیێگیمن پڕژمار ک هە دە وەخت ئەڵبژاردنەێلە ئەکەنەمانە سەر، هێزێگیمن ئەڕا ئەڵبژارتنەوەێلە باوجی ئەڕا حزبە کوردستانییەێلە و ئەڕا کورد، ئیمە تەواوکەر و دریژاێ کوردستانیمن. ئیمە بەشێگیمن لە گەل کورد عراق و بەشێگیمن لە باوەتەگەێ. لە باوەت ئەو گرنگی‌داینە و ئەو چشتەێلە ک موهمن و هاتێ ئیمەیش وەر وە پێ نەکەیمن و وە وەر چاومان نەیەێگ چوون ک گیر و گرفتەێل فرەیێگ ها دە نواێ دەوڵەت هەرێم ، لەلیان دووارە رێککردن ماڵ ناوخۆیی کوردی، ک خوەی باوەت ئاسانیگ نییە، ک لە ساڵ 1991 تا ئیسە ک خوەی ئەو ماوەسە کە هەرێم لەدەس بەعس فاشیست قورتاری بویه، شایەت لەلای بەشیگ ماوەی دریژیگ بوود ک بەش چاره‌سه‌ر فرە لە گرفت ریگریەکان بکەێد، و لەهویریان چوود چەنیگ کاریگەری دەروینی و کرداری هاناوی و لەگشتی گرنگتر هەستە ئەمنیەگەس، ک هەرێم كوردستان هالە ناوچەی سویەریگ بەرژەوەنیەیل دەوڵەتەیل هاوسا لەناوی تێکەڵ بوون، و هەمیش بەرژەوەنیە ناودەوڵەتیەکان ک باوەتەگە ئاڵووزەو کەن، ئەراوە بایەدە هەنای هەڵسەنگاندن کریەێد ئی کارەیلە گشتی بخریەنە هویر.
بەڵکم وە شێوەیێگ گشتی یەکتری نەناسینێگ کەفتە ناونی نەوەیل کوردەێلێ ک هانە ناو هەرێم ئوو ئەوانەێ ک هانە دەر هەرێم، هەمیش بێ‌سەوادی و نەزانستن میژوو وەگشتی ئوو خەوەر نەداشتن لەو ستەمەێلە ک وە سەر کوردەێل دەرەوەێ هەرێم هاتگە و هێمانیش هانە ژێر هێڵ سیاسەتەێل دوچاوەکی‌کەرانە و بەشێیان ئەخورێ، ئەڕا یە ئەوان مەرەنە ئەکردن ک سەرکردایەتی کوردی فرەتر بیرێ لەیان بکا ئوو هە جوور کارتێگ ئەڕا ئەڵبژاردن نەنووڕێ وە پێیان چوون ک هیچ وەختێ یاد وە پێیان ناکەن مەگەر دە هەنساێ نزیکەو بیین ئەڵبژاردنەوەێلە .
تازه دەو وەختەێلە بەرپرسایەتی تاوان ئەڵنەوژریان و نەچگن دەنگەێلەیان ئەڕا لیست کوردستانییەکان ئەخەنە مل کوردەێل دەێشت هەرێم ئوو بوختانبارێیان ئەکەن ک ئەوان فرەتر لاییندار بیر و باوەڕەێل مەزهەبی و شیعەیاتی خوەیانن تا کوردایەتی و هووزایەتی خوەیان.
ئێرنە کەسێ نییە جواو ئی پرسیاری گەپە بدا ؛ ئەنی ئەو مەزهەبییەێلە ک دە ناو هەرێم ئەڕا پارلمان ئەڵوژریانە، ئەوانە کێین؟ ئەوانەیش خۆ دە ناو لیست حزبە کوردستانییەێلە نبینە، خۆ، ئوو کەسێ ئەڕا جواو ئی پرسیارییە نادا ک کێ وە ئەوانە دەنگ داگە ک بچنە ناو پارلمان، ئەوانە کێین و ئەڕا دە ناوڕاس هەرێم لە جاتی کاندیداێل حزبەێل کوردستانی، هاتنە ئی کاندیداێل حزبەێل مەزهەبییە، ئەڵوژاردنە؟ ئوو ئەڕا کەسێ ئەوانە ک کورسیێ لە پارلمان کوردستان و پارلمان عراق دانەسە زەرەد حزبە کوردستانییەێلە و کردنەسە بەش حزبە مەزهەبییەێلە، وە خیانەتکار ناناسێ؟ ئایا دەنگ و رایەگەێ ئەوان ئەڕا وە گیرە و موهم نییە؟ ئوو وە کوردەێل دەڕەوەێل هەرێم ک هیچ هاوبەشی و حەتا ناسینێ لە حزبە کوردستانییەێلە نەدیرن، ئێژن خاین؟
ئەو هەڵەیلە شوون گەورایگ دروس کەن وەگەرد هەس رکابەرەیلیگ لەو لایەنەگە (شیعه)، ک چەن پۆستیگ دانەسە کوردەێل فەیلی دە ناو حزبەێلەیان، ئوو دوفێشتر دوماێ رمیان سەددام دیمن ک پوستەێل فرەیێگ کەفتنە دەس ئەو کوردەیل فەیلیە ک دە ناو حزبە ئیسلامیەکان ئەندام بین (پۆستەێلێ جوور وەزیر، جینشین وەزیر، باڵوێز، راوێژکار، پەرلەمانتار، پۆستەیلیگ لە ئەنجومەن وەزیران، و پۆستەیلێگ تر) هەرچەن ئێسە ئەوەیش فرە کەمەو بییە و هە پەسا کەمترەو ئەکرێ.
وەداخەوە دەور ئەڵگرتن کوردەێل فەیلی لە حزبە ئیسلامیەکان فرە بەردەوام نەما دە چەمسار بیینێیان دە حزبە کوردستانیەکان.
کوردەێل فەیلی، وە گەواهی تاریخ، بایەد دەێن و دەێیەت فرەترێ دە مل حزبە کوردستانییەێلە دیرن چوون ک خوەیان لە بنەڕانەرەێل و یەکم کادرەێل ئوو پێشکەفتگەێلەیان بینە و ئێسە یە فرە گەنە ئەڕا کورد ک کوردەیل فەیلی، حەتتا ئه‌وانه ک دوماێ رمیان سەددام، پۆستەێلێگ دە سەرکردایەتی حزبە کوردستانیەکان داشتن كه‌مه كه‌مه و دە مەوقەی کۆنگرە حزبیەکان، پۆستەیلەیان لەیان سەنن و دانەیانە لا. دەردەگە یەسە.
شه‌فه‌ق نیوز- حوکوومەت هەرێم چە کردگە؟ ئەڕا ئەو کوردەێلە ک هانە دەرەوەێ هەرێم
- دەوڵەت هەرێم، ئەوسا یارمەتی دا ئوو سێزدە کەس لە بنەماڵەێل کوردەێل فەیلی شوون‌گوم‌کریاگ ئەڕا شەهاتی داین دژ وە سەران حزب بەعس، له ده‌یشت عراق هاورد وە دادگاێ باڵاێ عراق، ئمجا پەێجووری دکرد ک ئەڕا هەم کوشریان و ئەنفاڵ و زنەچاڵ بیین و هەم ئەڕا تاڵان کریان کوردەێل فەیلی حوکم بگیردرێ ئوو وزارەت شەهید و ئەنفاڵ کریاگەێلە فرە دە ئی کارە تێکووشان کرد.
- كوردستان، ئەڕا نزیکەی هزار بنەماڵەێ شەهید کورد فەیلی ک دە رژیم وەرین کوشریان یا لە شەهیدەیل تیرۆر بین ورد بڕێ لە ژار و هەژارەێلەمان مووچه مانگانە دیاری كرد.
- کوردستان، ئەڕا پشتەوانی کوردەێل فەیلی، بڕێ لە هێزەیل پێشمەرگە کل کرد ئەڕا ناوچەیلێگ له پارێزگای کورد فەیلی‌نشین دیاڵە، تا نواێ هەڵمەت و کوشت و بڕ کردنەێلەێ داعش و هێزەیل تاریکی بگرن.
چشتێ ک دیارییە ئەوەسە ک دەورادەور هەرێم کوردستان، وە دەس حوکوومەت فدراڵ عراق دیاری کردگە و قانوون ئێجازە نادا وە دەوڵەت هەرێم ک دە دەرەوەێ هەریم چالاکی و خزمەتکاری بداشتووبێ و ئەڕا یەسە ک ئیمە هەر چەن گلیەێ كوردانە ئەکەیمن و رێچاو دیریمن دەوڵەت هەرێم جوور براگەپ گشت کوردەێلە ک تریبوونێ ها دەسێ وە هاوار و هانا گشت کوردەێل دەێشت هەرێم كوردستان بڕەسێ دوفێشتر ئەڕا داین ناسنامە وەو کوردەێل فەیلی ک جنسیە وە پێیان نەدریاگە یا گلەو داین ماڵ و میراتەێلەیان ک تاڵان کریاگە ئوو جوبران ستەمەێل دوچاوەکی‌کەرانەیێ ک بێ‌بەشێیان کردگە لە ماف مرۆڤ و حوقوق خوەیان، هەمجا رێزداری ئەکەیمن ئوو داخوازمان یەسە ک کوت بکەن لە دەوڵەت فدراڵ عراق ک ویردار زینگەو کردن بەش و ماف کورد فەیلی ئوو پشتگری سیاسی و حوقووقی لە ئەوان دە عراق عەراوی و بەغدا بکا چوون ئی کارە جوور کارێگ ئستراتژیک، سوودمەنی ئەڕا گشت کورد ئوو دەوڵەت هەرێم خوەییش دیرێ.
شه‌فه‌ق نیوز- لە چەمسار ئیوە، جوور چالاکێگ سیاسی، چ چشتەێلێ نواێ گلەو داین بەش و ماف کوردەێل فەیلی دە عراق گرتگە؟
وەداخەو هووکارەیل فرەن ئوو فرە لەیان ئەڵگەردێ وە رەوێشت و رەوش عراقییەێلە وەشیوەی گشتی، ئەگەر رەوش عراق، چ دەوڵەت و چ سیاسییەێلە و چ پارلمانتارەێلە و حزبییەگان، دومای رمانن بتەگە، ڕێ راسان و خاسان بگرتانه وه‌ر، دەوڵەتێگ پەیدا ئەبی ک قانوونی کار ئەکرد و رێز لە یاسا ئەگرت و گشت بەش و مافێ ئەڕا گشت وڵاتوەندەێڵە و هەمەێ گەلەگە دوفێشتر ئەڕا قوربانییەێلەێ رژیم وەرین دیاری‌وە ئەکرد ئوو ئێسەیش ناڕەسیمنە ئیجوورە جیێ وەیەک‌بڕش و هەر کەس ئەڕا خوەێیێگ.
راسییەگەێ یەسە ک میراتییە گه‌نه‌گەێ رژیم وەرین قورسە و ریشگ کردگە دە دڵ و گیان وڵاتوەندەێلە چ ئەوانە ک لاییندار سەددام بینە و چ ئەوانە ک دژوه سەددام خەبات کردنە و جەنگیانە، ئێسە لە گشتێ خراوتر و دەردناکترەگەێ ئەوەسە ک ئەوڕەسیمنە ئەو بیر و باوڕەێل هووزپەرەستی و مەزهەب پەرەستییە چگەسە ناو مەغز گشتێ، بیر و رایێگ ک شایستەێ عراقێگ فدراڵ ئەوەێش وەێ هەمگەێ تاریخ و تەمەدونە ک پڕە لە دووسایەتی و تەساهوڵ و تەساموح نییە، ئەڕا یەسە ک ئەبینیمن هەر چەن لە سەرەتاێ داڕووخیان رژیم سەددام قەیرێ قانوون ئەڕا گلەو داین بڕێ لە تاوانەێل ژینووسایدەگان نریا، وەداخەوە ئەو ئامۆختەکارییە ک سەددام هووکارەێ مەردم عراق وە پێ کرد و ئەو چنجگە ک دە ناو حزبابەتی و دنیاێ سیاسەتکاری دە عراق ئەڕا دوچاوەکی کردن چکان گشتێ نواێ ئجرا کردن ئەو قانوونەێلە گرت و جی‌وەجی نەکریان و دوارە سەر کەمهووزەێلە دە عراق بێ‌کڵاو ما، چوون ک ویر و هرز فاشیستی چگەسە ناخ و بیڕگ وڵات ئوو هێمان ها دە ناو بیر ئەوانەێ ک دەوڵەت و دامەزراوەێلە دە عراق دوماێ سەددام، وەلێ وە بیر و باوەڕێگ سەددامی وەڕێ‌وە ئەبەن.
دوماێ بەرزترەو بیین ویر و هه‌ست نەتەوەگرایەتی و مەزهەبی و دابەشکرن وەزارەت و پۆستەیلە ک جوور گووشت نەزری و جوور مناڵ‌وازی (بەشبەشەکی) ئەکرن دە ناوبەین ئی حزبە و ئەو حزبە یا ئی مەزهەوە یا ئەو بڕە، ئوو ئەو دەسهەڵاتەێلە ک دوارە ئیمەێ کورد فەیلی لەیان بێ‌بەش کریایمن جوور گورز و چەکێگ، چ چەک نەتەوەگرایەتی و لە لایەن ناسیووناڵیستەێل هووزپەرەست، ئوو چ چەک مەزهەبی و لە لایەن توند و تێژییەێل مەزهەبییەێل سەرهشک دریانە ناو سەر ئیمە بێ‌دەس و کەم‌دەس، و بەدتر لە گشتێ بەشێگ لەو مل‌ڕاقەێلە بین ک هەردوگ چەکەگە دە مل سەر ئیمەێ بێ‌تاوان، جووور جۆجگە‌خەریوە، وە کار هاوردن، دە ناودەسان ئێجوورە بێ‌وژدانییەێلێ مەگەر هە پەلام وە خودا ببەێمن و کڕ داوو بکیشیمن وە دیار سەر کوردەیل فەیلی بێ‌کەس و بێ‌دەس و بێ‌دەسهەڵات.
وەتایبەت ک خوەیان پشت یه‌ك نه‌گرتن و یه (چووچاننیان) ک بویە بەهانەیگ وەدەس بڕێگتر تا مافەیلمان لەلیمان بوەێد.
ئەرا چە لەی باوەتە سوود لە ئەزمونەیل ئەواکان نێویمن ک ژمارەیان لەخوەمان کەمتره، هەکاتی برا تورکمانەیل لە عراق تا جوور خوەیان بکەیمن، ک خوەیان لە ئەزموونەگەیان لەئیمە نزیکترن، هەرچەن ئەوەگ لەسای رژیم وەرین وەسەریان هات نێەڕەسێدە ئەوەگ وەسەر ئیمە هات، وە بان ئەو هەمگەێ حەقە و جەماوەرە باوجی دەسکەفتەێلێ ک تورکەمانەێلە وە دەس هاوردنە، ئیمە ئەڕا تەوانای ئەنجامدانێ نەداشتیمنە؟
شه‌فه‌ق نیوز- لە رای تو ئەو رێگرەێلە چەن ک ناهیلن کورد فەیلی ببێگە خاون کەناڵیگ ئاسمانی؟ ئەڕا خوەێ
- وەڕاسیەو نازانیمن ئایا کەناڵە ئاسمانیەکان ک ئێسە هەن خەرجێیان لە دارایی گشتی ئەگیردرێ یا نه؟! ئەگەر مەبەستەگە کەناڵ ئاسمانی (العراقیه) خۆ هن حكومه‌ته ، خۆ ئەیە بایەدە ببێگە دەنگ گەلەگەمان وەگشتی و بایەدە بەرنامەێلێ وەگشت زوانەێل عراقی بداشتووبێ ک ئیمەێ گورد فەیلییش بەشێگیمن لەێ، وه‌لی وەێجوورە نییه! ئوو ئەوسا دیمن کەناڵەیل ئاسمانی لە دانیشتنەیل دادگای کردن تاوانباره‌ێل بەعسی ئه‌و به‌رنامه‌یله پەخشەو ئەکردن، حەتتا دە ئەو جەڵەسەێلەێش دوچاوەکی کردن و گشت دادگایه‌ێلە ئه‌وان په‌خش كردن و وەداخەوە لە باوەتەگەی ژینوساید ئیمە بڵاوەو نەکردن ئوو هە وەو جوورە ک سەدام فاشیست هەمیشە دە شوون یە بی ک ناو کورد فەیلی بسڕێگەو ئی خاون کەناڵەێلە ک خوەیان دەردەدار ژینووساید کەمهووزەێل زوانی و مەزهەبی بین دە دەورەێ سەددام، ئێسە خوەیانیش پا نانە شوون پاێ سەددام و خوەیانیش ناو کورد فەیلی، ئەوەێش شەهیدەێل کورد فەیلی سڕین، کارێ گەنتر لە کارەگەێ سەددام.
لە باوەت ئەوەیش ک فەیلیەێلە وە ئمكانات و رەنج خوەیان بخوازن کەناڵیگ ئاسمانی بداشتووبن، وە راسیەو فرە باس كریا و فره نه‌خشه لەی باوەتە دانریا، دوماجار گشتێ دیمن چوون ک وازکردن کەناڵیگ ئاسمانی کارێگە فرە سەخت ئوو خەرجکرد و سپۆنسەر دەوڵەمەنێ ئەخوازێ ئوو ئیوە ئەزانن ک رژیم وەرین چۆنە کوردە فەیلییەێلە نیشان وە خاک سییە و بێ‌بەشێیان کرد لە هێز ئابووری و دارایی خوەیان ک هالیمانیش نەتوانستنە وە رانەێ راس بنیشن ئوو ماڵ و سامان خوەیان و مافه‌ێلەیان بسیننەو ئوو هێمانیش هیچ قەرەبووەێلێگ وە دەسێیان نەکەفتگه ک بهلێگەیان بتوانن دوجارە وە بان پای خوەیان بوسنە و سپۆنسەری پرۆژەیل گەپێ جوور کەناڵ ئاسمانی ئەڕا خوەیان بکەن، وەداخەوە دەوڵەت و حزبەێلەیش ک لە هساو و وە دەم خوەیان هە ئێژن ک هن گشت عراقییەێلەن هە بیر لە خوەیان ئەکەن و وە قەوڵ خوەمان وتەنی هەر کامەیان هە خوڵ وە مل پەپگ خوەێ ئەکا.