هەناێ ئامادەی خوەمان کەیمن تا لەناو جەهانیگ گەرم و سەخت گوزەران بکەیمن، و شايەت ئەو رووژە هاتە دی کە پەنا وەژیر زەوی بوەیمن، وەبی وەکارهاوردن وزە ئەرا وەکارخستن گەرمەوکەر و سەردەوکەر.
پیاو چەرمگ ناو چاڵ
ناوچەی کوپەر بیدی لە باشوور ئوسترالیا ناسیایە کە ئەو شوینەسە کە مەردم لەژیر زەوی ژیان کەن.
ناو kupa piti وەزوان خەڵکە رەسنەگەی بوودە «پیاو چەرمگ ناو چاڵ»
لە وەرز تاوسان وەپلەی گەرمی ٥٢ پلەی سەدی، و زمسان سەرد ٢ پلەی سەدی، ژیرزەوی وە پلەی ٢٣ پلەی سەدی مینێد.
دیارە ئی پەنای سەنگ سروشتیە، بوودە شوین هوونکیگ لە تاوسان و خەرج گران وزە لەملیانەو کەێد.
و بایەسە ماڵەیل لەلای کەمەو ٢.٥ مەتر قویل بوون، تا قەواسەگە نەڕمیەێد.
لە شەسەیل و هەفتایل سەدەی گوزەشتە، خەڵکەگە وە تیشە و تەقەمەنی چاڵ کردیان، و ئمڕوو وە ئامێر چاڵکەنین پیشەسازی، هەرچەن لەلای بڕیگیش هیمان وەدەس چاڵ کەنن.
شار گومابوی دیرینکویو
لە ساڵ ١٩٦٣، پیاییگ تورک کەفتە فتراق مامرەیلی، کە پنە ناو چاڵیگ لەژیر ماڵەگەی لە کابادوکیا و گوما بوون، تا چاڵ و تونێلەیل فرەیگ لەژیر زەوی پەیا کرد، و شار دیرینکویو گومابوی کردە دی.
تووڕیگ ١٨ قاتی لە چاڵ و تونێل لە ساڵ ٢٠٠٠ وەرجە زایینی دروس کریایە، کە رەسێدە ٧٦ مەتر ژیر زەوی، وەگەرد ١٥٠٠٠ ستوین رووشنکردن و شوین وەناوهاتن وا ئەرا تەویلەیل و ماڵەیل کە ئەرا نزیکەی ٢٠٠٠٠ کەس ئامادە کریایە.
مەزەنە کریەێد دیرینکویو ئەرا هەزاران ساڵ جویر پەنایگ لە سەردەم جەنگ بویە، وەلێ لە بیسەیل سەدەی گوزەشتە واز لەلی هاوریاس.
پەنا یا دووزەق؟
لە وەختیگ فرەی مەردم ئامادەی خوەیان کەن تا ئەرا ماوەیل کوڵیگ بچنە ژیر زەوی، وەلێ هویرکردن وە ژیان ژیر زەوی هەمیشە سەختە ئەرا مەردم.
لە کلتوورەیل فرەیگ، جەهان ژیر زەوی هەکاتی مردنە، کە پەنابردن وە شوینەیل تەنگیگ یا بەسیاییگ رخیگ خەێدە ناو دڵ.
ویل هانت، نویسەر کتاو «ژیر زەوی: میژوو جەهانیگ لەژیر پامان» ئویشێد:
ئیمە هن ئی شوینە نییمن، لەشمان وەلایەن بایۆلۆژی و فیسیۆلۆژی ئەرا ژیر زەوی دروس نەکریایە.