ئه‌وه‌گ له ژێر ئيشاره وه‌پێ كه‌يم، له كتاوه‌ێگ ته‌وفيق وه‌هبی وه‌ر گرتيمه، ئه‌ی نويسه‌ره له ئه‌ی كتاوه خوه‌يه وه گوران ئيشاره ئه‌كا. تا ئيسه مانای راسگانی گوران ديار نيه، رۆژبه‌يانی: جاروه‌ختێگ خوه‌رهه‌ڵاتناسه‌يل هانه بان ئه‌ی باوه‌ڕه ك گوران وه مانای نيشته‌جيه‌يل ئاواييه، بڕێ وه‌ختيش وه مانای ترس و رخ له‌لێ چێن ياد له‌لێ كردنه. له سلێمانی گوران وه مانای كويه‌سان ناوده‌ركرديه‌و له لای نيشته‌جيه‌يل سنه، گوران وه مانای نه‌وكه‌ر ئه‌ياد.
گورانه‌يل وه زاراوهی گورانی قسيه كه‌ن و ئێڵه‌يل و تێره‌يل فره‌ی له‌ليان ريشه گرتنه‌و له ته‌مام كوردستان بڵاوه‌و بوينه. ئه‌را نموونه: ريشه كورده‌يل زازا ك له كوردستان توركياو سوريا نيشته‌جی بوينه، ريشه‌ی ئه‌ڵگه‌ردێگه‌و گوران و هه‌روه‌يجووريشه ريشه‌ی كورده‌يل خۆی و ده‌وروه‌ر ته‌بريزيش وه گوران هه‌ڵه‌وگه‌ردێگ.
بنه‌ره‌ت هووزه‌يل تاتی و ماجۆ ك هانه ده‌وروه‌ر ده‌ماوه‌ندو قه‌زوين و هووزه‌يل جه‌مشه‌كزه‌ك و زبازوكی ك له سه‌رده‌م سه‌فه‌وه‌يه‌يل تاڕيانه وه‌ره‌و خۆراسان، هه‌و ئه‌و گوران هه‌ڵه‌وگه‌ردێگ.
تێره‌يل سنجاوی له كه‌نگاوه‌ر و مايشت و ده‌وروه‌ر كرماشان بڵاوه‌وه بوينه، هه له گورانن. هووزه‌يل سياه مه‌نصور له پارێزگای زه‌نجان ك له سه‌رده‌م شاعه‌باس سه‌فه‌وی بريانه وه به‌لۆچستان و ئه‌فغانستان و هه‌روه‌يجووريشه هووزه‌يل تالش و گاوباره وه بڕێگ له هووزه‌يل لوڕستان ك وه زاراوهی گورای قسيه كه‌ن، هه‌م گورانن.
له حاڵيگ هه‌وراميه‌يل ئيران و عيراق و زه‌نگنه و شێخان و سياه مه‌نصور و گلاليه‌و باجلان له پارێزگايل سلێمانی و كهركوك، وه‌ل هه‌فت هووز له ناوچه‌ی شێخان و عه‌قره له پارێزگای موسڵ وه زاراوهی گورانی قسيه كه‌ن.
هه‌ر وه‌يجووريشه شه‌به‌كه‌يل و باجلانه‌يل و ساريه ك كارگه‌ری زووان توركی له‌بان بويه، تا ئيسه‌يش كتاوه‌يل ئايينی خوه‌يان ك وه زووان گوران نويسريايه، پاراستنه‌و له ره‌سمه‌يل ئايينی و جه‌ژنه‌يل مه‌زوی خوه‌يان خوه‌ننان.
چارلز ويليام و هنری رالينسۆن هانه سه‌ر ئه‌ی باوه‌ڕه ك ناو گوران وه مانای نيشته‌جيه‌يل كويه‌سانه‌و ئه‌ی كه‌ليمه‌يشه وه‌ل زاگرۆسا په‌يوه‌ندی ديرێد.
ميجرسۆن: ناو گوران ئه‌را چڕين پاسه‌وانه‌يل و جفتياره‌يل وه‌كار بردنه‌سه‌ی. هووزه‌يل گوران له به‌ش خوه‌رئاوای پارێزگای كرماشان نيشته‌جی بوينه. ئمجا وه گورانه‌يل: بازيانی، نه‌يرزه‌هی، قه‌ڵخانی بۆيانی، كاليه، زه‌نجيری، قادرميراوه‌يزی و تايشی به‌شه‌و بوينه.
ئومان زانای ئه‌ڵمانی ك له ئيران ژيان كرديه وه كتاوخانه‌ی شای ئيران(مو‌زه‌فه‌ردين شا) ده‌سێ ره‌سيه‌و له‌وه‌ره ده‌س كرديه وه گرده‌و كردن مه‌ته‌يله و ميراته‌يل نه‌ته‌وه‌ی كوردو ئامخته‌يل خوه‌ی له كتاوه‌ێگ وه ناو شاكار هاورديه، ئمجا له باوه‌ت گورانيه‌يل ئويشێ: ئه‌وان تێره‌ێگ خاون ژيارن.
م هامه سه‌ر ئه‌ی باوه‌ڕه ك ده‌وڵه‌ت حه‌سنوه‌وييه‌و دويايش ده‌وڵه‌ت عياريه‌و ئمجا ئه‌ردلانه‌يل وه ده‌س مه‌ردمانێ ك وه‌زاراوه‌ی گورانی قسيه كردنه وه دی هاتنه. ئه‌دبيات و فه‌رهه‌نگ كورد له ناوچه‌يل سيروان، زاپ بويچگ، ئه‌ردڵان، شاره‌زوور، سنه‌و سێلمانی و كهركوك و زاراوهی گورانی نويسيانه.