له‌سینگه‌وه ده‌رچیه‌و توومار نه‌كریانه)فره كویه‌نتره له‌تاریخ ئه‌و شعره‌یله ك ده‌سنویس كریانه، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش نیه‌تویه‌نیم كه‌سیگ تایبه‌ت دیارى بكه‌یم له‌كوومه‌ڵگاى كوردى و بویشیم دانه‌ر یه‌كم ئه‌ده‌ب شعرى بویه، چوینكه تاریخ ئاشكراى ئه‌وه نه‌كردگه شعر نه‌نویسریاگ له‌ده‌م چ كه‌سیگه‌وه په‌یا بویه. وه‌لى له‌سه‌رده‌م خوه‌نه‌وارى و نویسریاگ گوایا شعر له‌لاى یارسانه‌یله‌وه سه‌ره‌تا ده‌س وه‌پى كردگه وه‌تایبه‌ت شعر دینى و گوایا (مه‌لا په‌ریشان 1356 ز) یه‌كه‌مین كه‌سیگ بویه ك یه‌كه‌مین نویسریاگ ئه‌ده‌بى داشتگه‌و دیوانیگ شعرى له‌شوون خوه‌ى هیشته‌سه جى، وه‌لى مارف خه‌زنه‌دار له‌كتاو(تاریخ ئه‌ده‌ب كوردى)قوناغ یه‌كه‌م ئه‌ده‌بیات یارسان له‌سه‌ده‌یل (10 – 12)زایینى داناگه.
له‌ناو تاریخ ئه‌ده‌ب عه‌ره‌بیش دیارو ئاشكراس ك له‌سه‌رده‌م نه‌خوه‌نه‌وارى(جاهلى) هه‌ر هووز و تایفه‌یگ شاعر تایبه‌ت وه‌خوه‌یان داشتنه‌و ئه‌و شاعریشه قسه‌كه‌ر ڕه‌سمى هووزه‌گه بویه، چوینكه زوان شاعر له‌و سه‌رده‌مه‌یله زوانیگ پاك و ڕه‌وان بویه.
له‌یرا توایم باس له‌شعر سه‌رده‌م تازه‌ى ئمڕوومان بكه‌یم، ك ئایا شاعره‌یل ئى وه‌خته بازاڕیان چوینه له‌ڕوى شعره‌وه؟ ئایا ئه‌ڕاچه زیاتریان ته‌نیا شعر ئازاد(حر) نویسنن و پشت كه‌ن له‌شعر كلاسیكى و شعر ستوینى(عمودى)، ئایا شعر چه‌س له‌لاى ئه‌وانه‌ك خوه‌یان وه‌شاعر زانن؟پیر شالیار و خاناى قوبادى و بێسارانى و مه‌وله‌وى و میرزا شه‌فیع و ده‌یه‌ها شاعر تر له‌ڕووژهه‌ڵات وباشوور كوردستان ك زوانیگ ئه‌ده‌بى یه‌كپارچه‌یى دروس كردن و شعر كلاسیكى كوردى ده‌وڵه‌مه‌ن كردن، ئایا ئه‌یانه مه‌ده‌ره‌سه‌ى شعر نه‌وینه؟ ئمڕوو هه‌ر كه‌سیگ هه‌ڵسیگ و چه‌ن لاپه‌ڕه‌یگ سیه‌وه ئه‌كاو له‌ماوه‌ى كه‌مترین وه‌خت ره‌سنیگه‌ى چاپ و په‌خشیه‌و ئه‌كا، وه‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ك له‌ڕوى داراییه‌وه كه‌م و كوڕى نه‌یرن و ده‌سیان چووگ یه‌كسه‌ر هه‌رچى تیه‌یگه ده‌میانا نویسننه‌ى و چاپى كه‌ن وه‌بى ئه‌وه‌ك لایه‌نه ئه‌ده‌بیه‌گه‌ى و ناوه‌ڕووك باوه‌ته‌گه نیشان كه‌سیگ شاره‌زا بیه‌ن، چوینكه ته‌نیا ئامانجیان ئه‌وه‌سه كتاویگ په‌خشه‌و بكه‌ن و ناو خوه‌یان له‌بان كتاوه‌گه بوینن جویر دانه‌ر یا موئه‌لف و هویچ تر. له‌وه‌یش زیاتر ئه‌وه‌سه جیاوازى نیه‌كه‌ن له‌ناونى په‌خشانه شعر و جووره‌یل تر له‌شعر!!
به‌عزى كه‌س له‌یوا هویره‌و كه‌ن زوان شعر كلاسیكى خریاسه كنار و خوه‌یان وه ڕووشنهویر سه‌رده‌م دانه‌ن ك گوایا شاعره‌یل كویه‌ن و شعر قه‌فیه‌دار باوى نه‌مه‌ندگه. وه‌لى ئه‌گه‌ر بایمنه پاى ڕاسى و به‌راورد یا مقارنه‌كردن له‌ناونى هویر و خه‌یاڵ و مه‌عناى شعر كویه‌ن و شعره‌یل سه‌رده‌م، دوینیم شعر ئیسه له (ڕزكردن وشه) زیاتر هویچ تر نیه، ته‌نیا چه‌ن شاعریگ نه‌وگ ك ئه‌وانیش شماره‌ى كه‌میگن. گۆران شاعر له‌وه‌ختیگ چیه ناو جه‌هان تازه‌گه‌ریه‌وه له‌شعر تواس زیاتر په‌ره به‌یگه هونه‌ر شعر، تواس جه‌هانیگ تر بوینیگه‌وه له فه‌لسه‌فه‌ى شعر، وه‌لى ئه‌یه مه‌عناى ئه‌وه نیه ئاگر وه‌ربه‌یگ له‌خه‌رمان ئه‌ده‌ب.
بیگومان ئه‌و شعره ك بتوایگ شوون ئه‌ڕا خوه‌ى بوینیگه‌وه، له‌ناو ئه‌ده‌ب كوردى، بایه‌سه له‌ڕوى قویلایى مه‌عناو ناوه‌ڕووكه‌وه جوان و په‌سه‌ن بووگ. جى داخه ئمڕوو فره‌یگ له‌وانه‌ك خوه‌یان وه به‌هره‌مه‌ن و شاعر و دانه‌ر دانه‌ن، هویچ داناین یا ئبداعیگ له شعره‌یلیان نیه‌كه‌فیگه وه‌رچه‌و ، یا له‌دید عه‌رووزیه‌وه هویچ له مه‌سه‌له‌گه نیه‌زانن ته‌نیا ئه‌وه نه‌وگ ك له‌خه‌یاڵیگ بى بنه‌ما ژیه‌ن و په‌یامیگ وه‌ختى دیرن و توان وه‌هه‌ر جووریگ بووگ بكه‌نه‌ى واقع له‌وه‌رچه‌و نه‌وه‌یل ئیسه‌و هویر له‌ئاینده‌ى نویساننه‌یلیان نیه‌كه‌ن له‌ناو لاپه‌ره‌ى كتاوه‌یلیان واى خه‌زان به‌یگه‌لى و زه‌رده‌و بووگ و بڕزیه‌یگ و جاریگتر نایگه به‌ر. ئمجا به‌دبه‌ختیه‌گه‌یش ها له‌ورا له‌گشت شوون و دیداریگ خوه‌یان وه كه‌ڵه‌شاعر زانن و شعره‌یلیانیش یا باس خوه‌شه‌ویسى یا تاریفیگ جوانى و روخسار دویه‌ته‌یله، دى نیه‌زانن ك شعریش جویر زوان قانوون خوه‌ى دیریگ و ئه‌گه‌ر ئه‌و قانوونه‌یله نه‌ناسن مه‌حاڵه هووكاره‌ى بوون.
ئه‌وسا ئه‌وانه‌ك مه‌یل شعر و خونستنه‌و داناین شعر داشتن، ساڵه‌هاى فره‌یگ تواس تا له‌حوجره‌یل مزگفت هووكاره‌ى خوه‌ندن بویاتان و دویاخریش بایه‌سه یه‌كیگ له‌مامۆستایه‌یل خوه‌ى وه گووره‌ى ئه‌زموون و شایسته پشتگیرى له‌لى بكرداگ و مووڵه‌ت وه‌پى بیاتاگ به‌رهه‌مه‌یلى بنویسیاتاگ، وه‌لى ئیسه دوینیم هه‌ر كه‌سیگ چوار وشه زانیگ زوى كه‌یگه‌ى شعر و په‌خشیه‌و ئه‌كا.
شعر وه‌خت فره‌یگ توایگ ئه‌را ئه‌وه‌ك له مه‌رزى نزیكه‌و بویدو بزانید چوین دانریه‌یگ و په‌خشه‌و كریه‌یگ ، ئاسان نیه هه‌ركه‌سیگ بایگ و خوه‌ى به‌یگ له‌مه‌یدانه، چوینگه شعر ئه‌قڵ و گوزارشه، شعر هونه‌رو مه‌نتقه، شعر داناین یا ئبداعه‌و له‌گشت ئه‌یانه زیاتر شعر فكره‌س، چوینكه هه‌ر كه‌سیگ وه‌رجه داناین شعره‌گه‌ى په‌نا نه‌وه‌یگه وه‌ر فكره مه‌حاڵه بتویه‌نیگ باوه‌تیگ جوان و په‌سه‌ن باریگه به‌رهه‌م و خوه‌نه‌واره‌یلى رازى بكا. هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش تویه‌نیم بویشیم: فره‌كه‌س هه‌ن به‌هره‌ى شعر له‌خوه‌یان دوینن، وه‌لى نیه‌زانن بكه‌نه‌ى شعر و شیوه‌و ئه‌ده‌ب شعرى له‌تى بارنه كار و هه‌رچى بارنه به‌رهه‌م سه‌قه‌ت و ناته‌واوه، ك ئه‌هل شعر و ئه‌ده‌ب وه‌ئاشكرا هس وه‌پى كه‌ن.
له‌یرا جیاوازى له‌ناونى شاعر راسه‌قینه‌و ئه‌وانه‌ك توان خوه‌یان وه زوور بكه‌نه شاعرجویر دویرى زه‌وى و ئاسمانه، چونكه شاعر راسه‌قینه له‌ژینگه‌یگ پڕ له‌هس واقعیانه ژیه‌ن ك تیكه‌ڵ هس و خه‌یاڵیان بویه‌و ده‌س باڵایگ دیرن له‌هونه‌ر شعرى ، وه‌چه‌واشه‌ى ئه‌وانه‌ك روخسار شعر شیونن.