له‌باوه‌ت ژیان و كه‌سایه‌تى قه‌یریگ له‌و ئه‌دیب و شاعر و ناوداره‌یله نیه‌زانن و هه‌میشه گووشه‌قه‌ڵاخن له‌ده‌م كه‌سیگ یا له‌ڕى ره‌سانن (ئعلام)و ڕووژنامه‌و گووڤاره‌یله‌وه زانیارى یا مه‌علووماتیگ وه‌ربگرن له‌بانیان جویر ژیاننامه‌و تاریخ له‌دایگبوین یا تاریخ له‌دونیا ده‌رچگن و شیواز ژیانیان له‌گشت مه‌یدانیگه‌وه . هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش تویه‌نستیم روى بكه‌یمنه پشتكویه‌ى والى و دڵ و ده‌رویندان وه‌قسه‌و باسیگ له‌باوه‌ت شاعریگ كورد له‌ناوچه‌ى ئیلام كوردنشین شاده‌و بكه‌یم ، ك ئه‌ویش شاعر له‌دونیا ده‌رچگ (وه‌لى محه‌مه‌د ئومیدى)ه.
ئقبال سه‌فه‌رى باس له‌ژیاننامه‌ى ئى شاعره كردگه‌و ئویشیگ : وه‌لى محه‌مه‌د له‌ساڵ 1912ى زایینى له‌ئاوایى (كارزان) سه‌ر وه شاروچكه‌ى (شیروان چه‌رداوڵ) هاته‌سه دونیا ، ئمجا له‌وه‌ر ئه‌وه‌ك وه‌ل بنه‌ماڵه‌گه‌یا خه‌ریك حه‌یواندارى و كشتوكاڵى بویه نه‌تویه‌نستگه بچووگه وه‌ر خوه‌ندن ، بیجگه ئه‌وه‌یش ئى خیزانه هه‌میشه بوینه‌سه دو بنه‌وه‌و ئیڵاخ و گه‌رمه‌سیر كردیان .
وه‌لى محه‌مه‌د ، له‌ساڵ (1939)ى زایینى ژیان هاوسه‌رى وه‌ل ئاموزاى خوه‌یا پیكهاوردگه‌و (2) كوڕ و (1) دویه‌ت ئه‌ڕایان بویه . له‌ساڵ 1950 چیه‌سه گه‌یڵان ڕووژئاواو له‌ئاوایى (خاناوا) شوونگیر بووگ و ده‌س ده‌یگه كار كشتوكاڵى .
له‌باوه‌ت ئى شاعره‌وه ، تواسیم زیاتر له‌وه‌زع ژیانى نزیكتر بویمن و بزانیم كاروان شعرى له‌لاى ئى شاعره چوین گوزه‌ر كردگه ، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش په‌نا بردیمنه لاى خوه‌یشگ ئه‌زیززمان (سندس میرزا)ى ره‌ساننكار و ڕووژنامه‌نویس كورد فه‌یلى ك بنه‌ماڵه‌گه‌ى له‌نزیكه‌وه ئاشنایى وه‌ل ئى كه‌سایه‌تیا داشتنه‌و ئویشیگ : ڕه‌حمه‌تى وه‌لى محه‌مه‌دئومیدى جویر ئه‌وه‌ك ئیمه له‌نزیكه‌وه ناسیمنه‌ى ، نه‌خوه‌نه‌وار بویه له‌ژیانى ، وه‌لى له‌باوه‌ت شعره‌وه هه‌میشه له‌گشت بوونه‌و ڕى وڕه‌سمه‌یل وه‌شعره‌یلى جوانى به‌شدارى كردگه‌و دڵى كانیاو شعر و هه‌ڵوه‌س بویه‌و هه‌ر وه‌شعره‌وه ڕه‌سم گشت تابلۆیگ وه‌جوانى دروس كردگه‌و كه‌سیگ ساده‌و ئاسایى و به‌هره‌دار بویه‌و سینگى پڕ بویه له‌شعر زاتى وه‌بى ئه‌وه‌ك بنویسیگ و بخوه‌نیگ و هه‌میشه خوه‌شه‌ویسى داشتگه ئه‌ڕا زێد وماواى خوه‌ى (ئیلام)و له‌لاى مه‌ردم ناوچه‌گه‌یش خوه‌شه‌ویس و قه‌دردار بویه . وه‌لى ئى شاعر كورده له‌رووژ 11 / 10 / 1997 له عومر 85 ساڵى ماڵئاوایى یه‌كجارى له‌بنه‌ماڵه‌و هاوڕه‌یه‌یلى كردو له‌قورسان (به‌هه‌یشت ره‌زا) ته‌رمه‌گه‌ى وه‌چه‌مه‌ریه‌وه له‌لایه‌ن مه‌ردم شار ئیلامه‌وه له‌لاى هونه‌رمه‌نده‌یل كووچكردگ تر وه‌خاك سپاریاو شعره‌یلى هه‌ر زنگن و نیه‌مرن . یه‌یش پارچه‌یگه له شعره‌یل وه‌لى محه‌مه‌د ئومیدى ك ئویشیگ :
ئه‌گه‌ر خوسره‌و بووم ده‌س وه‌جامه‌وه
ئه‌ر وام گل مه‌خوه‌ى وه ئیلامه‌وه
گه‌رتم بیه‌ن وه‌ده‌س باى شه‌ماڵه‌وه
تا به‌یگه‌ى وه زێد كورده ماڵه‌وه
هه‌زران سڵام له‌گیان پاك شاعر پشتكویه‌ى والى (وه‌لى محه‌مه‌د ئومیدى)و گشت شاعره‌یل ناودار كورد و كوردستان .